مرگ رئیس‌جمهور سابق باعث ادای احترام مردم چین در لحظه‌ای سخت برای رهبر فعلی، شی جین پینگ، شد که با انتقادات گسترده ای نسبت به سیاست های سخت گیرانه کووید خود مواجه است.
جیانگ زمین، رهبر اسبق چین در شرایطی در سن ۹۶ سالگی درگذشت که این کشور درگیر اعتراضات بی سابقه ای است. نیویورک تایمزبا انتشار گزارشی به ابن موضوع پرداخته که مراسم یادبود برای او خود به دردسری جدید برای رهبر کنونی چین مبدل شده است.
یک تئاتر سیاسی ناموزون
مرگ رهبران کمونیست چین همیشه سرشار از لحظات تئاتر سیاسی است، به خصوص اکنون با درگذشت جیانگ زمین که بلافاصله پس از موجی از نافرمانی عمومی رخ داده که در مقیاسی که از زمان به قدرت رسیدن آقای جیانگ در سال ۱۹۸۹ تاکنون دیده نشده بود.
شی جین پینگ، رهبر کنونی مستبد چین، باید مراسم عزاداری جیانگ را که روز چهارشنبه در ۹۶ سالگی درگذشت، برگزار کند و این در حالی است که او با اعتراضات گسترده علیه محدودیت‌های فوق العاده سختگیرانه کووید-۱۹ چین دست و پنجه نرم می‌کند. معترضان بعضا خواسته اند تا پکن به مسیر آزادسازی سیاسی بازگردد که در دوره جیانگ در دهه ۱۹۹۰ در پیش گرفته بود.
مخمصه شی
این که چگونه شی این داستان را مدیریت می کند – ادای احترام به آقای جیانگ و در عین حال مانع از تبدیل شدن او به نمادی علیه سیاست شی- چالش دیگری برای او در هفته های آینده خواهد بود، زیرا چین تلاش می کند تا موارد فزاینده ویروس کرونا و کاهش سرعت رشد اقتصادی را مدیریت کند.
شی روز چهارشنبه به رهبر لائوس گفت: «ما با قلبی اندوهگین برای رفیق جیانگ زمین عزاداری می کنیم و اندوه خود را به قدرت تبدیل می کنیم». صفحه اول پیپلز دیلی، روزنامه حزب کمونیست، روز پنجشنبه سیاه و سفید غم انگیزی بود که کاملاً تحت سلطه مقالاتی در مورد مرگ آقای جیانگ و پرتره بزرگی از او بود.
عزاداری پردردسر
لینت اچ. اونگ، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه تورنتو که در مورد چین مطالعه می کند، با اشاره به رهبری که مرگ ناگهانی او در سال ۱۹۸۹ جنبش اعتراضی میدان تیان آن من را برانگیخت، گفت: « نحوه سوگواری آنها برای مرگ او ممکن است به طور بالقوه خشم بیشتری را برانگیزد، حتی اگر جیانگ زمین هرگز از محبوبیت هو یائوبانگ برخوردار نبود. این مسئله حداقل به مردم دلیل مشروعی برای اجتماع و عزاداری می دهد.»
تقریباً بلافاصله، اعلام درگذشت جیانگ، سیلی از ادای احترام آنلاین مردم چین را به همراه داشت. بسیاری به مقایسه غیرمستقیم و اغلب طعنه‌آمیز بین جیانگ و شی پرداختند که سیاست‌های اقتدارگرایانه سانسور و کنترل‌های ایدئولوژیک را به اوج جدیدی رسانده است.
یکی از نظرات در Weibo -سرویس رسانه‌های اجتماعی در چین- زمانی را به یاد می‌آورد که جیانگ در سال ۱۹۹۸ از یک مگافون استفاده کرد و از امدادگران خواست تا مانع از شکستن موانع سیل شوند. در این نظر آمده که جامعه چین در آن زمان «به شدت در حال پیشرفت، با روحیه بالا، امیدوار بود که وارد عصر جدیدی می‌شود».
جیانگ در مقام رهبری چین، زمانی که بقای سیاسی او ایجاب می کرد، می‌توانست سرکش و سرکوب‌کننده باشد، از جمله علیه پیروان جنبش معنوی ممنوعه فالون گونگ. اما مردم چین دلایل زیادی پیدا کردند تا با علاقه بیشتر به دوران ریاست‌جمهوری آقای جیانگ بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۴ بیندیشند، زمانی که چین از انجماد سیاسی پس از تیان‌آن‌من به سال‌ها رشد گیج‌کننده، گاه بی‌ملاحظه و آلوده تغییر کرد. حزب به شدت زندگی سیاسی را کنترل می کرد، اما به وکلای حقوق، خبرگزاری های تجاری، مخالفان مبارز و لیبرال اجازه می داد در بحث های عمومی شرکت کنند – مقدار کمی از آزادی که اکنون وجود ندارد.
متشکر از بابت تایتانیک!
نظر دیگری به سال ۱۹۹۷ اشاره می کرد، زمانی که تماشاگران چینی اجازه داشتند از لئوناردو دی کاپریو و کیت وینسلت در فیلمی با داستان نسبتاً خطرناک برای آن زمان در چین لذت ببرند. یکی از کامنت‌های معروف به مناسبت مرگ جیانگ گفت: «خداحافظ، از شما متشکرم که به همه ما اجازه دادید تایتانیک را در آن سال تماشا کنیم.»
ساعاتی پس از مرگ او، سانسورچی ها در Weibo به سرعت برای محدود کردن اظهار نظر در مورد اخبار، ظاهراً برای جلوگیری از تبدیل نوستالژی نسبتاً بی ضرر به انتقادهای خاردار از شی و حزب، به ویژه پس از چندین روز آشفتگی سیاسی، حرکت کردند. کامنت «تایتانیک» پس از جمع آوری ده ها هزار لایک پاک شد.
گرمی آر. بارمه، یک سینولوژیست در نیوزیلند، که در سال ۱۹۸۹ در پکن بود و اندکی قبل از کشتار نظامی آنجا را ترک کرد، گفت: «هو یائوبانگ با مرگش به یک شهید قهرمان تبدیل شد، در حالی که در زندگی اصلاً از آن شهرت برخوردار نبود. در میان ابرهای نوستالژیک امروز، همین اتفاق می‌تواند برای جیانگ زمین رخ دهد.»
فرصتی برای حمله به شی
در آخر هفته، معترضان در شانگهای، پکن، چنگدو و دیگر شهرهای چین جمع شدند تا سیاست های سختگیرانه، مداخله جویانه و طاقت فرسا را با هدف از بین بردن موارد ابتلا به ویروس کرونا محکوم کنند. برخی از این فرصت استفاده کردند و خواستار تغییرات دموکراتیک، آزادی مطبوعات، پایان دادن به سانسور فراگیر و حتی برکناری شی و حزب کمونیست شدند.
این مخالفت با جنبش سال ۱۹۸۹، مقایسه شده است، زمانی که مرگ هو یائوبانگ، رهبر اصلاح‌طلب که از قدرت کنار گذاشته شده بود، اعتراضات دانشجویی را شعله‌ور کرد که میدان تیان‌آن‌من را اشغال کردند و در ۴ ژوئن با اینکه سرکوب مسلحانه در به میدان به پایان رسید. مرگ سایر رهبران چین نیز به مناسبتی برای اعتراض و مخالفت تبدیل شده است، به ویژه ژو انلای در سال ۱۹۷۶٫
بازگشت کابوس ۴ ژوئن؟
ژانگ لیفان، یک مورخ در پکن، در مورد مرگ جیانگ گفت که شی می تواند از مراسم عزاداری برای او استفاده کند تا سعی کند «از وضعیت منزوی خود نجات یابد«. ژانگ گفت: «آیا این رهایی از کابوس ۴ ژوئن خواهد بود یا آن را بازگرداند، فقط باید منتظر بمانیم و ببینیم».
ویلی وولپ لام، یکی از اعضای ارشد بنیاد جیمزتاون که حزب کمونیست چین را تحلیل می‌کند، معتقدست که تکرار سال ۱۹۸۹ تحت شبکه سنگین امنیتی شی بسیار بعید به نظر می‌رسد. او گفت: «مرگ جیانگ زمین تأثیر عمیقی در سیاست چین نخواهد داشت».
چالش سازماندهی تشییع جنازه
با این حال، چالش شی این خواهد بود که مراسم تشییع جنازه را سازماندهی کند تا اطمینان حاصل شود که به همین منوال باقی خواهد ماند. با اعلام مرگ جیانگ، حزب به دستاوردهای او، به ویژه در پیشبرد تغییرات اقتصادی و مدرن کردن ارتش چین ادای احترام کرد. همچنین از کشور خواست تا اطراف شی جمع شود.
