مهدی خورسند می گوید: افزایش سطح روابط اقتصادی و در هم تنیدگی تجاری ایران با اعضای اتحادیه اوراسیا منجر به گشایشهای سیاسی و دست آوردهای امنیتی و استراتژیک در تعامل کشور با همسایگان خود خواهد شد.
ایلدار علیشروف وزیر مسئول گمرکی اتحادیه اقتصادی اوراسیا در روز گذشته با رییس کل گمرک ایران دیدار و گفتگو کرد. وی در آن نشست با بیان اینکه ایران شریک قدیمی و سنتی کشورهای اوراسیا است، اظهار داشت: ارتباطات گمرکی ایران و کشورهای اوراسیا روز به روز در حال افزایش است و این دیدار به موقع و ضروری بوده است.
وی ادامه داد: بین ایران و کشورهای عضو اوراسیا توافقنامه‌هایی موقت سه ساله وجود داشته، اما در حال حاضر می‌توان این توافقنامه‌ها را نامحدود کرد و در آینده توافقنامه‌های طولانی با یکسری اختیارات در اختیار داشت. وزیر مسئول گمرکی اتحادیه اقتصادی اوراسیا با بیان اینکه تبادلات اتحادیه با ایران دو برابر شده است، گفت: این دو برابر شدن حجم مبادلات بین دو طرف نتیجه توافقنامه‌هایی است که به اجرا رسیده‌اند.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع موافقت نامه تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیا، خبرنگار بازار گفتگویی با «مهدی خورسند» کارشناس مسائل اوراسیا و چین انجام داده که در ادامه می خوانیم:
* روز گذشته یکی از وزرای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در دیدار با مقامات بازرگانی ایران ضمن بیان اینکه تبادلات اتحادیه با ایران دو برابر شده، اعلام کرده این دو برابر شدن حجم مبادلات بین دو طرف نتیجه توافقنامه‌هایی است که به اجرا رسیده‌اند. از دیدگاه شما این توافقنامه ها تا چه اندازه در توسعه روابط ایران با کشورهای اتحادیه اوراسیا و افزایش جایگاه کشور در منطقه تاثیرگذار است؟
بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ایران با برخی از جمهوری های استقلال یافته در آسیای مرکزی و منطقه قفقاز دارای روابط بسیار طلایی اقتصادی بود. اما، سال به سال، تحت نظامات معنایی منفی، ما شاهد کاهش سطح روابط اقتصادی بودیم که بیشتر ریشه سیاسی داشت. پس از آن، موضوع منطقه گرایی در دنیا آن هم با اهداف و نیاتی خاص مطرح شد که یکی از این منطقه گرایی ها موضوع اتحادیه های گمرکی بود که جمهوری های استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی ذیل رهبری روسیه این اتحادها را تشکیل دادند و در همین راستا، در سال ۲۰۱۵ اتحادیه اقتصادی اوراسیا ایجاد شد.
بعد از همکاری با اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تعرفه ترجیحی گمرکی در خصوص بسیاری از کالاها، ایران در آستانه امضای توافق تجارت آزاد با اعضای اتحادیه است؛ یعنی سطح همکاری ایران در حال افزایش از همکاری تجاری با تعرفه های ترجیحی به تجارت آزاد است
از نظر ساختاری اتحادیه اوراسیا، دارای اعضای ثابت و مشخصی است. بنابراین، کشوری نمی تواند به عضویت درآید و باید یا به همکاری با تعرفه های ترجیحی گمرکی پرداخته و یا تجارت آزاد با اعضا داشته باشد. لذا، آن گزاره ای که گفته می شود، کشورها عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا می شوند، صحیح نیست، بلکه کشورها تنها همکاری در سطوح مختلف را با اتحادیه اقتصادی اوراسیا تجربه خواهند کرد. در میان کشورها می توان به جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد که از این قاعده مستثنا نیست و بعد از همکاری با اعضای این اتحادیه با تعرفه ترجیحی گمرکی در خصوص بسیاری از کالاها، در آستانه امضای توافق تجارت آزاد با این اتحادیه است؛ یعنی سطح همکاری ایران در حال افزایش و ارتقاء از همکاری تجاری با تعرفه های ترجیحی به سوی تجارت آزاد است.
تعاملات اقتصادی است که زمینه گره خوردگی و تثبیت جایگاه و همسایگی ایران را در منطقه اوراسیا فراهم خواهد کرد
حال این صحبتی که از سوی یکی از مسئولین این اتحادیه مطرح شده، دایر بر همین موضوع است. ایران از سال ۲۰۱۹، بحث تجارت با تعرفه های تجاری ترجیحی را با اتحادیه آغاز کرد و بعد مقرر شد که جمهوری اسلامی به تجارت آزاد یعنی با تعرفه گمرکی صفر دست یابد. در حال حاضر سه سال توافق، به پایان رسیده و ایران باید به فکر تمدید توافقات باشد؛ در حالی که یکی از وزرای اتحادیه اوراسیا اعلام کرده که تمدید توافقات می تواند نامحدود باشد که البته اگر توافق با تجارت آزاد منعقد شود، دیگر به اتحادیه ها و تعرفه های گمرکی نیاز نیست و عملا تعرفه ها برای انجام تجارت به صفر خواهد رسید.
با وجود رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای ایران هنوز با ایده آلی که می تواند در روابط با کشورهای اوراسیا داشته باشد، فاصله دارد؛ در حالی که با توجه به قرابتهای فرهنگی و جغرافیایی سهم جمهوری اسلامی باید به چند برابر افزایش یابد
قطعا دستیابی به این نقطه می تواند گشایش دهنده روابط اقتصادی ایران با کشورهای اوراسیا با توجه به روابط تیره و تاری که در گذشته داشته، باشد و منجر به توسعه و رونق مناسبات فی مابین شود. البته، با وجود رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای ایران هنوز با آن نقطه ایده آلی که می تواند در روابط با این کشورها داشته باشد، فاصله دارد؛ در حالی که با توجه به قرابتهای فرهنگی و جغرافیایی باید سهم خود را به چند برابر افزایش دهد.
در کل، با امضای تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا می توان به این اهداف دست یافت، کمااینکه افزایش سطح روابط اقتصادی و در هم تنیدگی تجاری منجر به گشایشهای سیاسی و دست آوردهای امنیتی و استراتژیک ایران در تعامل با همسایگان خود خواهد شد و موضوع امنیت را برای کشور به ارمغان خواهد آورد زیرا در حال حاضر ایران در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز نمی تواند بنای تعاملات خود را بر روابط سیاسی بگذارد. بنابراین، به نظر می رسد که تنها تعاملات اقتصادی است که زمینه گره خوردگی و شاید تثبیت جایگاه و همسایگی ایران را فراهم خواهد کرد.
* حال، افزایش سطح همکاری ایران از همکاری تجاری با تعرفه های ترجیحی به تجارت آزاد با توجه به نگاهی که روسها به موقعیت ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی دارند، تا چه اندازه در روند تکمیل و توسعه کریدور شمال_جنوب موثر است؟
قطعا، این مسئله بر روند کار کریدور شمال_جنوب تاثیر مستقیم خواهد داشت. یکی از کارکردهایی که اتحادهای منطقه ای به دلیل قرابت جغرافیایی، همگنی و مکمل بودن اقتصادی دارند، این است که کاملا قابل دسترس، ملموس و قابل اتکا از سوی کشورهای مختلف هستند. از این رو، ائتلافهای منطقه ای فورا با استقبال کشورهای مختلف دنیا روبرو شده و توانستند جایگاه خود را کسب کنند. حال، منطقه اوراسیا نیز از این موضوع استثنا نیست؛ در حالی که ایران هم می تواند در این فضا از طریق همکاری های نزدیک تر به ویژه از طریق تجارت آزاد، استفاده کرده و اعتماد متقابل و در هم تنیدگی اقتصادی را ایجاد نماید.
با توجه به جنگ اوکراین و نگاه روسها به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، روسیه می تواند زمینه مهم و برجسته شدن کریدور شمال_جنوبی که ایران می گذرد را بیش از پیش فراهم کند
بر همین اساس، با توجه به افزایش مراودات تجاری، همسایگان مسیر ترانزیتی ایران را نسبت به مسیرهای ترانزیتی دیگر ترجیح خواهند داد و ایران هم می تواند از طریق ایجاد معافیتها و مشوق هایی زمینه جذاب کردن مسیر خود را فراهم کند. از طرفی، با توجه به جنگ اوکراین و نگاه روسها به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، روسیه می تواند زمینه مهم و برجسته شدن کریدور شمال_جنوبی که ایران می گذرد را بیش از پیش فراهم کند.
