رئیس دولت اصلاحات کفت: جمهوری تاریخ و معنا و لوازمی دارد. از دوران روم باستان، یونان و تا به امروز جمهوری به اشکال مختف وجود داشته و توسعه یافته است و امروز اشکالی از آن در جهان وجود دارد و در حکمرانی موفق بوده‌اند.
سیدمحمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات در دیدار نوروزی امروز با عده‌ای از فعالان سیاسی و رسانه‌ای:
جمهوری معنی و تاریخ دارد و آن اسلامی که در انقلاب ۵۷ در کنار جمهوریت قرار گرفت، اسلامی بود که باید خود را با جمهوریت سازگار می‌کرد.
بسیاری از اشکالات نظام جمهوری اسلامی امروز روشن شده است و اشکالات و ایرادات آن از چند دهه پیش آرام آرام خود را نمایان کرده بود و دقیقا به همین خاطر هم ضرورت و نیاز به اصلاح از همان سال‌های دهه ۷۰ احساس شد.
جمهوری تاریخ و معنا و لوازمی دارد. از دوران روم باستان، یونان و تا به امروز جمهوری به اشکال مختف وجود داشته و توسعه یافته است و امروز اشکالی از آن در جهان وجود دارد و در حکمرانی موفق بوده‌اند.
اینکه جمهوری اسلامی در ایران معنا دارد یا ندارد، باید در مورد آن بحث شود و مدافعان آن دلایلی دارند و معتقدان به ضدیت عرف و دین نیز برای خود فکت و استدلال دارند، اما شخصا معتقدم نسخه اسلام سازگار با عرف، اشکالی را ایجاد نمی‌کند.
متاسفانه اولین بار من از مفهوم مردم سالاری دینی استفاده کردم، اما منظور ما از مردم سالاری همان دموکراسی و از دینی بودن همان اخلاق دینی سازگار با عرف بود. امروز شاهدیم جمهوری اسلامی به سمت حکومت اسلامی تمایل پیدا کرده است، در حالی که منظور موسسان از جمهوری اسلامی، حکومت آخوندی نبود.
یکی از فرماندهان ارتش در همان روزهای ابتدایی بعد پیروزی انقلاب – که فکر می‌کنم تیمسار مصطفی رحیمی بود- نگران کلمه جمهوری اسلامی بود و به امام نامه نوشت و نگرانی خود را با ذکر دلایلی ابراز کرد.
من شخصا پیگیر نامه بودم و می‌خواستم بدانم حضرت امام چه نظری دارند. از مرحوم احمد آقا [سید احمد خمینی] پرسیدم چه شد. سید احمد آقا به من گفت، امام نه یک بار که دوبار نامه را مطالعه کرد و گفت به رحیمی بگویید منظور از جمهوری اسلامی، حکومت آخوندی نیست، این مردم نگرانند اسلام با جمهوری سازگار نباشد.
مردم در همه‌پرسی تعیین نظام به کدام جمهوری اسلامی رای دادند؟ اگر همان زمان می‌گفتیم که قرار است با اسلامیتش تو سرتان بزنیم، ایا کسی به آن رای می‌داد؟
می‌گویند اگر زنی روسریش تا نصفه عقب باشد، اشکالی ندارد و بچه‌های خودمان هستند، اما اگر روسری افتاد و چهار تار مو بیشتر آشکار شد، دیگر بچه‌های خودمان نیستند. بله اسلام نسبت به بی‌حجابی محض حرف دارد و البته اختلاف نظرها هم زیاد است، ولی اسلام دین رکود نیست بلکه برای زمان و مکان انعطاف دارد.
برانداز می‌گوید این نظام باید برود، تفکر اصلاح‌طلبی مبنا را بر تغییرات و اصلاحات کم هزینه می‌گذارد. من معتقدم اگر زندگی و آزادی می‌خواهید آن را در براندازی و انقلاب جستجو نکنید، در صورتی که آن اتفاق حادث شود، ایران روزگار خوبی نخواهد داشت، اگر “زن، زندگی، آزادی” می‌خواهیم باید بدانیم، براندازی زندگی مردم را بهتر نخواهد کرد.
سید محمد خاتمی در بخش دیگری از سخنان خود مهدی نصیری، روزنامه‌نگار و فعال اجتماعی را خطاب قرار داد و به او گفت: «به نظر من تفکرات و مقالات پراکنده خود را در یک کتاب جمع آوری کنید، بسیار مسائل درست و مهمی را مطرح می‌کنید».
رییس دولت اصلاحات در بخش دیگری از گپ و گفت‌وگوی خود با حاضران در دیدار نورزوی با اشاره به بحث ولایت مطلقه فقیه، یادآور شد: «آقای سعید حجاریان در همان سال‌های ابتدایی حرکت اصلاحی در کشور (بعد از خرداد ۷۶) در توجیه ولایت مطلقه می‌گفت، این مفهوم برای عرفی کردن شرع است، در حالی که من فکر می‌کنم این ترکیب و مفهوم عملا در حال «شرعی کردن عرف» است».
