مفاهیم و موضوعات مرتبط به بازارهای مالی و اقتصادی همیشه جذابیت زیادی برای علاقه مندان حسابداری و دیگر علوم مالی داشته اند. مفاهیم زیادی وجود دارد که برای فعالیت موثر در بازارهای مالی بهتر است که با آن ها آشنایی کافی داشته باشید و البته در برخی موارد لازم است در مورد آن ها تخصص کافی را به دست بیاورید. اما یکی از مفاهیمی که اطلاع و دانش ابتدایی در مورد آن به درد هر شخص فعال در بازارهای مالی می خورد، عبارت قرارداد آتی است.
در این مقاله به توضیح مفهوم قرارداد های آتی می پردازیم و توضیحات مفیدی در مورد آن ارائه می دهیم، اما قبل از اینکه به سراغ این مفهوم برویم ابتدا باید به موضوع ابزار مشتقه بپردازیم.
در میان این مقاله پیشنهاد می کنیم از مقاله جذاب حسابداری حقوق و دستمزد نیز دیدن کنید.
ابزار مشتقه چیست؟
ابزار مشتقه، ابزار مشتق یا (Derivative Contract) قرارداد یا اوراقی هستند که ارزش آن ها به ارزش اوراق بهادار، کالا، شمش یا ارز وابسته بوده و ارزش مستقلی برای خود ندارند. این ابزارها معمولا از بازارهای پایه مثل بازار کالا، انرژی، ارز، سرمایه و … ترکیب می شوند و در بورس های مورد نظر مورد معامله قرار می گیرند.
ابزار مشتقه چیست؟
ابزار مشتقه به دو دسته تقسیم می شود:
پیمان آتی
اختیار معامله
در این مقاله قصد داریم در مورد پیمان آتی توضیحاتی ارائه دهیم.
قرارداد آتی (پیمان آتی) چیست؟
قرارداد آتی یا پیمان آتی (Future Contracts) اوراق مالی قابل معامله ای است که می توان آن را در بازارهای مالی مبادله کرد. در قرارداد آتی که بر پایه عقد صلح می باشد، فروشنده پیمان می بندد که در تاریخ مشخصی، مقدار مشخصی کالا را در قبال مبلغی که در هنگام ایجاد قراردادآتی توافق می شود به خریدار قرارداد آتی تحویل بدهد.
قرارداد آتی برای اولین بار در سال ۱۹۷۲ وارد بازارهای مالی شد و قبل از آن تنها در زمینه معاملات محصولات کشاورزی و سوخت های فسیلی مورد استفاده قرار می گرفت.
در واقع قرارداد آتی نوعی قرارداد است که جنبه حقوقی مالی دارد و بین دو طرف فروشنده و خریدار بسته می شود.
برای درک بهتر موضوع اجازه دهید از یک مثال استفاده کنیم.
قرارداد آتی (پیمان آتی) چیست؟
فرض کنید شما یک کشاورز هستید که می دانید ۶ ماه دیگر ۵۰ تن گندم برداشت می کنید. شما می توانید از حالا توافق کنید که بعد از گذشت ۶ ماه ۵۰ تن گندم به طرف معامله تحویل می دهید و آن را از همین الان به مبلغ مشخصی می فروشید. بعد از گذشت ۶ ماه مهم نیست قیمت گندم چقدر باشد، شما موظفید طبق قرارداد آتی که با خریدار بسته اید بعد از ۶ ماه، ۵۰ تن گندم با قیمت توافق شده به خریدار تحویل دهید. در واقع قرارداد آتی را می توان نوعی پیش فروش به حساب آورد.
در این میان پیشنهاد می کنیم سری به صفحه نرم افزار حضور و غیاب سپیدار بزنید تا از امکانات بی نظیر این نرم افزار اطلاع کسب کنید.
انواع قرارداد آتی
قراردادهای آتی اکنون به ۲ دسته اصلی تقسیم می شوند:
قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی همچون نفت خام، شمش طلا، گندم و …
قرارداد آتی سهام و شاخص
در مورد کالاهای فیزیکی بازار قرارداد های آتی تا چند سال پیش در ایران وجود نداشت و بعد از فراهم شدن زمینه های آن در ایران با بازار آتی سکه شروع به فعالیت کرد. اکنون بازار قراردادهای آتی در زمینه زعفران نیز فعال است و قرار است برای سایر کالاهای اساسی نیز فعال شود.
قرارداد آتی سهام نیز در اواسط سال ۹۷ فعالیت خود را شروع کرد و از قضا مورد استقبال نیز قرار گرفت. گفته می شود که توسعه هر چه بیشتر این بازار منافع بسیاری برای مصرف کنندگان نهایی و تولیدکنندگان دارد و بیشترین ضرر در مورد آن نصیب دلالان می شود.
انواع قرارداد آتی
کاربرد قراردادهای آتی چیست؟
البته در پایان پاراگراف قبل به مزیت مهم و بزرگی در مورد قراردادهای آتی پرداختیم، اما در این بخش می خواهیم به کاربردهای این پیمان ها بپردازیم.
وقتی هر کسی می تواند معاملات خود را طبق قیمت روز انجام دهد و در لحظه کالاهای مورد نیاز خود را معامله کند چرا باید به قرارداد آتی علاقه مند باشد؟
۲ دلیل وجود دارد:
با استفاده از قراردادهای آتی خریدار خود را در برابر تغییرات قیمت در ماه ها یا سال های پیش رو بیمه می کند و می تواند در قیمت گذاری با دست بازتری با رقبای خود رقابت کند.
هر کسی می تواند از طریق تحلیل بازار و خرید و فروش کالا با استفاده از قراردادهای آتی سود کسب کند.
چطور انگیزه کافی برای استفاده از قرارداد آتی وجود دارد؟
مهمترین انگیزه ای که می تواند باعث استفاده از قرارداد آتی شود، عدم اطمینان از آینده است. از طرفی تولیدکنندگان کالا که مصرف کننده های کالاهای اساسی هستند ممکن است از قیمت های آتی به ترس بیفتند و کشاورز تولید کننده کالای اساسی نیز در زمان حال نیاز به نقدینگی دارد.
طبق دلیل دوم که مربوط به کسب سود بود، اگر شما تحلیل گر خوبی باشید می توانید از طریق قرارداد آتی کسب سود کنید. برای مثال اگر شما حدس می زنید که قیمت نفت قرار است در ماه های آینده افزایش پیدا کند، می توانید نفت را با قیمت کنونی معامله کنید. در صورتی که بعد از گذشت ماه ها و رسیدن سررسید تحویل کالا، قیمت آن افزایش یافته باشد شما به شدت سود خواهید برد.
کاربرد قراردادهای آتی چیست؟
قرارداد اختیار معامله (Options Contract) چیست؟
یکی از مفاهیم مشابه با قرارداد آتی مفهوم قرارداد اختیار معامله است. در این قرارداد یک طرف قرارداد متعهد می شود در بازه زمانی مشخص و قیمتی تعیین شده دارایی پایه ای را به طرف دیگر معامله بفروشد. طرف دیگر معامله می تواند دارایی مورد نظر را خریداری کند یا این کار را نکند. البته اگر خریداری نکند مبلغی را در ازای این حق از دست می دهد، اما در صورتی که خریدار تمایل داشته باشد معامله را کامل کند فروشنده بالاجبار باید دارایی را معامله کند.
این مفهوم به دلیل ماهیتش تشابهاتی با قرارداد آتی دارد، اما تفاوت های بسیاری هم با آن دارد.
