یکی از مهم‌ترین مسائلی که هر کارمند و کارگر ادارات دولتی و خصوصی با آن مواجه است، انواع مرخصی، تعداد روزهای مرخصی در سال، نحوه استفاده از مرخصی‌های اداری و شیوه اجرای آن‌ها است. در قانون، شیوه‌های متفاوتی برای گرفتن مرخصی وجود دارد که به مرخصی استعلاجی، استحقاقی، مرخصی فوت اقوام درجه یک مانند پدر، مرخصی ازدواج و… تقسیم میشود. برای آشنایی با قانون مرخصی وزارت کار انواع مرخصی استعلاجی، ساعتی، استحقاقی و بدون حقوق ادارات دولتی و خصوصی این مطلب را بخوانید.
تعریف مرخصی چیست+ تعریف قانون مرخصی اداره کار (مرخصی یعنی چه)
مرخصی (به انگلیسی: leave ) عبارت است از حقی که برای کارگر در ترک کار برای روزهای غیرتعطیل در نظر گرفته شده است و این حق (مرخصی) از دیرباز برای کارگر و کارمند به رسمیت شناخته شده و در قانون کار جمهوری اسلامی ایران مورد تأکید قرار گرفته است.
درخواست مرخصی
معمولاً در شرکت‌های مختلف درخواست مرخصی به اشکال مختلف انجام میشود؛ اما در بیشتر موارد به شکل کتبی به مدیر اعلام میشود که در صورت موافقت برگه مرخصی امضاء میشود
نواع مرخصی در قانون کار و نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار
گرفتن انواع مرخصی ها از کارفرمایان یکی از دغدغه‌های اساسی کارکنان و کارگران خود به شمار می‌رود و گاهی پیش آمده است که افراد برای انجام کاری نیاز ضروری به گرفتن مرخصی دارند اما با مخالفت کارفرمای خود مواجه می‌شوند؛ در حالی که برابر قانون مرخصی اداره کار، گرفتن مرخصی حق بدیهی و طبیعی هر فرد در طول ایام کار به شمار می‌رود. قانون کار جمهوری اسلامی ایران با ذکر مواردی نحوه گرفتن انواع مرخصی را تشریح کرده است.
مرخصی استحقاقی، مرخصی استعلاجی، مرخصی ازدواج، مرخصی فوت اقوام درجه یک، مرخصی ساعتی، مرخصی بین تعطیلی، مرخصی زایمان، مرخصی حج، مرخصی بدون حقوق و مرخص پاس شیر انواع مرخصی هستند که در ادامه در مورد هر کدام توضیحاتی ارائه می‌دهیم.
فرمول و نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار+ نحوه محاسبه مرخصی استفاده نشده
یکی از مواردی که در حقوق و دستمزد باید به آن توجه شود نحوه محاسبه انواع مرخصی است. محاسبه و پرداخت حقوق و مزایای کارکنان، از مهم‌ترین محاسبات بخش‌های مالی یک شرکت است. بهتر است برای پیشگیری از هرگونه اشتباه، این پروسه توسط نرم افزار محاسبه حقوق و دستمزد سپیدار انجام بگیرد. نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار بدین شکل است که برای محاسبه هر کدام از انواع مرخصی باید به شکلی جداگانه عمل کرد، چرا که فرمول محاسبه مرخصی های گوناگون با هم متفاوت است.
در واقع فرمول محاسبه مرخصی کارکنان که بتوانید با یک فرمول انواع مرخصی را محاسبه کنید وجود ندارد. در ادامه در مورد هر یک از انواع مرخصی کارمندان توضیحات جامعی ارائه داده‌ایم که از شما دعوت می‌کنیم حتماً این موارد را مطالعه کنید. با مطالعه توضیحات مربوط به انواع مرخصی اداره کار به دید بهتری نسبت به نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار نیز می‌رسید.
مرخصی استحقاقی چیست؟ تعریف و معنی مرخصی استحقاقی
مرخصی سالانه کارمندان یا مرخصی استحقاقی تعطیلات با حقوق اعطا شده توسط کارفرمایان به کارکنان اطلاق میشود. بسته به کارفرما ممکن است سیاست‌های متفاوت برای تعداد روز مرخصی استحقاقی کارمندان ارائه شود و کارمند مجبور به هماهنگی با کارفرما باشد.
اکثریت قریب به اتفاق کشورها امروز قانون حداقل پرداخت مرخصی سالانه را دارند. نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی چگونه است؟ کارگران برابر قانون کار در هر ماه ۲٫۵ روز مرخصی در کارهای عادی طلب دارند. این عدد در سال میشود ۱۹۲ ساعت که معادل ۲۶ روز است. به این مرخصی، مرخصی استحقاقی می‌‌گویند که چهار جمعه در هر ماه هم به آن اضافه میشود. حالا که در مورد میزان مرخصی استحقاقی می‌دانید، در آموزش حسابداری حقوق و دستمزد می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد نحوه محاسبه حقوق و مزایای کارگران به دست آورید.
قانون مرخصی وزارت کار
۱۴ نکته مهم درباره مرخصی استحقاقی قانون کار
روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد است. (ماده ۶۲)
کارگران علاوه بر تمام تعطیلات رسمی کشور، یک روز دیگر هم تعطیلند و آن تعطیلی ۱۱ اردیبهشت، روز کارگر است که کارفرمایان نباید در این روز کارگران را به خدمت بگیرند یا وادار به کار کنند. ضمن آنکه حقوق و دستمزد و اضافه کار روز تعطیل کارگر باید محاسبه شود. (ماده ۶۳)
مرخصی استحقاقی ۲۶ روز در سال است که با احتساب ۴ روز جمعه ۳۰ روز میشود. (ماده ۶۴)
سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی سالانه کارگران محسوب نخواهد شد. (ماده ۶۴ قانون کار)
برای کار کمتر از یکسال مرخصی کارگران به نسبت مدت کار محاسبه میشود. (ماده ۶۴)
کارگر تنها می‌تواند ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره مرخصی نماید. (ماده ۶۶)
در صورت تنظیم مرخصی کارگران (سه ماه آخر هر سال برای سال بعد با تایید شورای اسلامی کار) در روزهای سال امکان جابجایی مرخصی بین خود کارگران وجود دارد. (ماده ۶۹)
در صورت عدم توافق کارگر و کارفرما در مورد زمان مرخصی استحقاقی کارگران، نظر اداره کار و امور اجتماعی محل لازم الاجراست. (ماده ۶۹)
در صورت بازنشستگی، ازکارافتادگی کلی، تعطیلی کارگاه یا فوت کارگر، مطالبات بابت مرخصی وزارت کار استفاده نشده به کارگر یا ورثه پرداخت میشود. (ماده ۷۱)
در صورت استعفا و ترک کار، مطالبات بابت مرخصی‌های باقیمانده به کارگر تعلق نمی‌گیرد.
نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارمندان (کارگران) و مدت آن و شرایط برگشت آن‌ها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین میشود. (ماده ۷۲)
کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد بر اساس میانگین کارمزد در روزهای کارکرد آخرین ماه را دارند. (ماده ۳۴)
کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد را دارند و مأخذ محاسبه میانگین کارمزد آن‌ها در روزهای کار کرد، آخرین ماه کار آن‌ها است. مبلغ پرداختی هم نباید کمتر از حداقل مزد قانونی باشد. (ماده ۴۳)
میزان مرخصی روز پنجشنبه بستگی به عرف کارگاه و یا شرکت و میزان ساعت کار پرسنل در روز پنجشنبه دارد. حالا که در مورد انواع مرخصی بیشتر می‌دانید، به شما توصیه می‌کنیم در مورد آموزش حسابداری در شرکت‌ها و محاسبه مرخصی، اطلاعات بیشتری کسب کنید.
مرخصی استحقاقی قانون کار
ذخیره مرخصی استحقاقی کارگران چیست؟ (ذخیره مرخصی کارمندان)
مدت زمان و میزان مرخصی استحقاقی قانون کار، جمعاً به مدت یک ماه است که نحوه استفاده از مرخصی استحقاقی، با توافق کارگر یا کارمند با کارفرما مشخص خواهد شد. با این حال، گاهی کارگر فرصت نمی‌کند و یا نمی‌خواهد که از همه میزان مرخصی استحقاقی خود استفاده کند و قصد دارد تا مدتی از آن را ذخیره کرده تا در سال بعد از آن استفاده کند و یا وجوه مربوط به ذخیره مرخصی را دریافت نماید. در این رابطه می‌توان این سؤال را مطرح کرد که چه مدت از مرخصی استحقاقی قابلیت ذخیره مرخصی را دارد؟
پاسخ به سؤال مذکور، ضمن ماده ۶۶ قانون کار مورد اشاره قرار گرفته است که با تاکید بر حفظ سلامتی نیروی کار از طریق برخورداری از مرخصی چنین مقرر داشته است: ” کارگر نمی‌تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند ”. بنابراین، حتی اگر کارگر یا کارمند اصلاً از مرخصی استحقاقی خود استفاده نکند، بیشتر از نه روز مرخصی استحقاقی کارگران ذخیره نخواهد شد. یکی از مواردی که در نحوه ارسال لیست مالیات حقوق باید مورد توجه قرار بگیرد، تفکیک مواردی مانند هزینه‌های پرداخت شده برای مرخصی است.
نحوه محاسبه میزان مرخصی استحقاقی در مشاغل معمولی و سخت و زیان آور
به استناد ماده ۶۵ قانون کار مرخصی سالیانه کارگرانی (مرخصی استحقاقی کارگران) که به کارهای سخت و زیان آور اشتغال دارند ۵ هفته است. استفاده از این قانون مرخصی استحقاقی، حتی الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد. قابل ذکر است در مشاغل سخت و زیان آور میزان مرخصی استحقاقی افزایش می‌یابد و به ۵ هفته در سال (تقریباً ۳ روز در ماه) می‌رسد. با این حال ماده ۶۵ قانون کار تصریح دارد که حتی الامکان در مورد این مشاغل استفاده از مرخصی باید در دو نوبت در طول سال صورت گیرد. با استفاده از بهترین نرم افزار حسابداری می‌توان به راحتی میزان مرخصی استحقاقی را محاسبه کرد.
مانده مرخصی قانون کار
مرخصی استعلاجی چیست+استعلاجی یعنی چه؟
یکی از مرخصی‌های چالش برانگیز کارگران، مرخصی استعلاجی است که باید به تأیید سازمان تأمین اجتماعی برسد.
اما مرخصی استعلاجی تامین اجتماعی یعنی چه؟ در مرخصی استعلاجی در قانون کار هیچ محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی کارگران مشمول قانون کار پیش بینی نشده و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کرده باشد، امکان استفاده از مرخصی استعلاجی وجود دارد؛ منتها این نوع مرخصی اعم از کوتاه مدت یا بلندمدت تابع ضوابط و مقررات قانون تأمین اجتماعی است، به نحوی که مدت مرخصی استعلاجی باید توسط پزشک معتمد و معالج و یا کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی تأیید شود تا هم جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران به شمار آید و هم مشمول پرداخت غرامت و دستمزد شود. (ماده ۷۴ قانون کار و ۵۹ قانون تأمین اجتماعی)
سقف مرخصی استعلاجی چهار ماه است ولی اگر پزشک معتمد و شورای عالی پزشکی تائید کنند و مرخصی به یک سال برسد و بیماری صعب الاعلاج باشد، قانون مرخصی استعلاجی کارگر را بازنشسته می‌کنند.
مرخصی استعلاجی کمتر از ۳ روز در قانون کار+ مرخصی استعلاجی چند روز است
برای مرخصی استعلاجی در قانون کار سقفی در نظر گرفته نشده است. در واقع با توجه به نا مشخص بودن نوع بیماری و مدت زمانی که برای درمان موردنیاز است سقفی برای مرخصی استعلاجی وجود ندارد و تا زمانی که پزشک یا مراجع ذیصلاح تأمین اجتماعی شرایط مرخصی استعلاجی را تأیید کنند مرخصی می‌تواند ادامه داشته باشد.
قانون استعلاجی در صورتی که در هر نوبت کمتر از ۷ روز باشد یا در طول سال کمتر از ۱۵ روز باشد تأیید پزشک معالج برای آن کافی است. در صورتی که مدت استراحت از ۱۵ روز فراتر برود باید برای مرخصی استعلاجی از ۱۵ تا ۶۰ روز باید مورد تأیید پزشک معتمد سازمان قرار بگیرد. برای مدت‌های بیشتر از ۶۰ روز نیز باید مرخصی استعلاجی به تأیید شورای پزشکی تأمین اجتماعی برسد.
اما سئوالی که در اینجا مطرح میشود این است که مرخصی استعلاجی کارمندان دولت به چه صورتی است؟ مرخصی استعلاجی این دسته از افراد طبق گواهی پزشک معتمد حداکثر ۴ ماه در سال است اما در مورد بیماری‌های صعب‌الاعلاج به تشخیص وزارت بهداشت محدودیت زمانی نخواهد داشت.
شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی + تمام نکات در مورد قوانین استعلاجی
لازم به ذکر است که بر اساس قانون مرخصی استعلاجی (قانون کار)، مرخصی استعلاجی یکی از موارد تعلیق قراداد کار محسوب میشود. به همین دلیل، در صورتی که مشمولان قانون کار از مرخصی‌های استعلاجی استفاده نمایند، قرارداد کار وی به قوت خود باقی خواهد ماند و کارگر می‌تواند پس از اتمام مرخصی استلاجی، به کار سابق خود باز گردد.
جزییات و شرایط مرخصی استعلاجی در قانون کار مورد اشاره قرار نگرفته است؛ بلکه تنها حکمی که در این خصوص مورد پیش بینی قرار گرفته، ماده ۷۴ قانون کار است که به موجب آن ” مدت مرخصی استعلاجی، با تأیید سازمان تأمین اجتماعی، جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد ”.
بر این اساس، شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی در قانون تأمین اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است که به موجب بند ۷ ماده ۲ این قانون، ” بیماری، وضع جسمی یا روحی است که انجام خدمات درمانی را ایجاب می‌کند یا موجب عدم توانایی موقت اشتغال به کار میشود ”. بنابراین، در مواردی که کارمند و یا کارگر دچار بیماری شود که مرخصی استعلاجی را ایجاب کند، می‌تواند از مرخصی استعلاجی استفاده نماید.
مرخصی ماهانه طبق قانون کار
مرخصی ساعتی چیست+ سقف مجاز مرخصی ساعتی
مرخصی ساعتی بخشی از مرخصی استحقاقی بوده و از میزان مرخصی استحقاقی کسر میشود و فرد برای برخی کارهای روزانه از آن استفاده می‌کند که در کارگاه‌ها و شرکت‌های مختلف متفاوت است. در برخی شرکت‌ها دو ساعت و برخی دیگر تا ۵ ساعت و حتی ۶ ساعت در روز هم مجاز است اما در هر صورت جمع مرخصی‌های ساعتی زمانی که به ۸ ساعت برسد، یک روز مرخصی استحقاقی محسوب میشود. افراد معمولاً در صورت وجود کارهای خیلی ضروری یا کارهای اداری که نیاز به مراجعه صبح دارد از مرخصی ساعتی استفاده می‌کنند.
نکته دیگر در مورد قانون مرخصی ساعتی، اگر در شرکتی افراد ساعات کاری روز پنجشنبه را موظف باشند در طول هفته پر کنند و به صورت توافقی پنجشنبه تعطیل باشد بنابراین استفاده از مرخصی استحقاقی در طول هفته نیابد بیشتر از مجموع ساعات کاری موظفی گردد و اگر میزان مرخصی ساعتی بیشتر از کل مرخصی استحقاقی قانون کار در طول ماه شود در واقع حکم مرخصی بدون حقوق و کسر از کار را خواهد داشت و کارفرما می‌تواند برای آن ساعت بیمه هم پرداخت نکند.
ماده ۷۰ قانون کار میگوید، مرخصی کمتر از یک روز کار جزو مرخصی استحقاقی منظور میشود. در برخی ادارات و سازمان‌ها عنوان «مرخصی کمتر از دو ساعت و سه ساعت» برای انجام کارهای ضروری کارگران تعریف شده که بیش از آن، مرخصی یک روز کامل محاسبه میشود.
قانون کار مرخصی
مرخصی ازدواج و مرخصی فوت اقوام درجه یک در قانون کار
کلیه کارگران در صورت ازدواج دائم، فوت همسر، پدرو مادر و فرزندان می‌توانند از ۳ روز مرخصی با حقوق به عنوان مرخصی ازدواج یا مرخصی فوت اقوام درجه یک در قانون کار استفاده کنند (ماده ۷۳). مشمول این قانون در مورد ازدواج دائم، فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان حق برخورداری از ۳ روز مرخصی با استفاده از مزد را خواهند داشت.
مرخصی ازدواج و مرخصی فوت بستگان درجه یک در قانون کار هر دو با مرخصی استحقاقی تفاوت دارند و به طور جداگانه محاسبه می‌شوند. طبق قانون کار استفاده از مرخصی ازدواج و مرخصی فوت بستگان به هیچ وجه به عنوان مرخصی استحقاقی محاسبه نمی‌شود. ضمناً طبق ماده ۷۳ قانون کار، زمان استفاده از این مرخصی‌ها همزمان با فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان و یا ازدواج دائم بوده و قابل انتقال نیستند. بنابراین نمی‌توان مرخصی ازدواج یا مرخصی فوت بستگان را به زمانی دیگر منتقل و از آن استفاده کرد.
مرخصی اقوام درجه یک در قانون کار
جدیدترین بخشنامه ۱۴۰۱ مرخصی زندانیان
بر اساس بخشنامه قوه قضائیه، هرسال به مناسبت‌های مختلف مانند: اعیاد ملی و مذهبی مثل: اعیاد شعبانیه، ۲۲ بهمن و …، به زندانیان مرخصی داده میشود و بسیاری از زندانیان، واجد شرایط دریافت این مرخصی‌ها هستند که می‌توانند از آن استفاده کنند. اما عواملی که دریافت مرخصی زندانیان مؤثر است عبارت‌اند از:
تأمین سپرده مناسب و مورد تأیید مقام قضایی
نمره اختصاص داده شده به هر زندانی
حسن رفتار زندانی و رضایت مسئولین از وی
مدت مرخصی برای زندانیان واجد شرایط ۳ روز در ماه و ۳۶ روز در سال است. در ضمن امکان دریافت تا ۵ روز در ماه نیز با رضایت دادستان وجود دارد. موارد استثنا مثل بیماری حاد همسر و بستگان نسبی و سببی درجه اول از طبقه اول، ازدواج فرزندان و سایر موارد مقرر در قانون، نیز تعداد روزهای مرخصی را افزایش می‌دهد که اختیار آن در دست دادستان است.
معرفی انواع مرخصی ها؛ مرخصی بین تعطیلی
گاهی برای مثال بعد از تعطیلی جمعه یکشنبه و دوشنبه هم تعطیل رسمی اعلام میشود و شاغل تمایل دارد که شنبه را هم از تعطیلی کاری استفاده کند. در صورت انجام این کار، روزهای یکشنبه و دوشنبه تعطیل رسمی بوده اما شنبه، جزو مرخصی استحقاقی فرد محسوب شده و از آن کسر می‌گردد که اصلاحا در قانون مرخصی بین التعطیلی یا مرخصی بین تعطیلی گفته میشود.
مرخصی زایمان چند روز است و چند بار قابل استفاده است؟
طبق ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب ۲۰/۰۳/۹۲ مدت مرخصی زایمان زنان شاغل در بخش‌های دولتی وغیر دولتی ۹ ماه تمام است. همسران افراد یاد شده (زنان شاغل) نیز از دو هفته مرخصی اجباری (تشویقی با استفاده از مزد) علاوه بر مرخصی‌های استحقاقی از بدو تولد نوزاد برخوردار می‌شوند.
مرخصی بین تعطیلات کارمندان
البته لازم به ذکر است که در بخش خصوصی و شرکت‌های مشمول قوانین صندوق تأمین اجتماعی همچنان مرخصی زایمان برمبنای ۶ ماه به زنان شاغل تعلق می‌گیرد و مرخصی اجباری همسران آن‌ها نیز تنها در صورت تأیید کارفرما قابل استفاده است. مرخصی زایمان جزو سوابق زن کارگر محسوب و در این مدت از طرف سازمان مذکور غرامت ایام بارداری به بیمه شده پرداخت میشود. (ماده ۶۷)
مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن ۹ ماه است. حقوق این ایام، توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت میشود و کارفرما در لیست وارد می‌کند. نظر قانون اداره کار در مورد مرخصی زایمان براساس تبصره ۱، ماده ۷۵ قانون کار پس از پایان مرخصی، کارگر زن به کار سابق خود باز می‌گردد و این مدت با تائید سازمان تأمین اجتماعی جزء سوابق خدمت وی محسوب میشود.
نکته مهم این است که مرخصی زایمان می‌تواند قبل از به دنیا آوردن نوزاد آغاز شود. بنابراین مادران باید به این نکته توجه کنند که امکان استفاده ۶ماه مرخصی قبل از زایمان نیز وجود دارد اما حتما باید ۳ ماه آن به بعد از زایمان موکول شود. همچنین باید اشاره کنیم این مرخصی فقط به افرادی تعلق می گیرد که دارای سابقه ۶۰ روزه پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی باشند، در غیر این صورت امکان استفاده از مرخصی زایمان برای مادران عزیز وجود نخواهد داشت.
مرخصی حج در قانون کار؛ استفاده از مرخصی بدون حقوق کارمندان
مرخصی حج یکی دیگر از انواع مرخصی در قانون کار است. هر کارگر حق دارد به منظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش فقط برای یک نوبت یک ماه به عنوان استحقاقی استفاده نماید. ماده ۶۷ قانون کار میگوید، هر کارگر حق دارد در تمام مدت کار خود تنها برای یک نوبت به منظور ادای فریضه حج واجب تمتع یک ماه مرخصی حج بگیرد.
کارگر می‌تواند از ۳۰ روز مرخصی تحت عنوان «مرخصی استحقاقی» به شرطی که ۳۰ روز مرخصی ذخیره داشته باشد، بهره‌مند شود و چنانچه مرخصی طلب نداشته باشد باید از مرخصی بدون حقوق کارمندان حج استفاده کند.
مرخصی بعد از آموزش سربازی
به‌طورکلی هیچ قانونی برای دادن مرخصی به سربازان وجود ندارد و همه چیز به فرمانده پادگان بستگی دارد. اما مرخصی‌هایی که به سربازان در دوره آموزشی داده میشود شامل این موارد هستند:
مرخصی ابتدای دوره برای آمادگی و تهیه لباس (۲ تا ۶ روز)
مرخصی میان‌دوره در آخر ماه اول آموزشی (۳ تا ۷ روز)
مرخصی پایان دوره با توجه به زمان برگزاری مراسم تحلیف (۱ تا ۱۰ روز)
مرخصی ساعتی از هفته دوم آموزشی (از ساعت ۱۶ تا ۶ صبح روز بعد)
مرخصی در تعطیلات رسمی
قوانین مرخصی بدون حقوق؛ مرخصی بدون حقوق تامین اجتماعی
حداکثر مرخصی بدون حقوق در قانون کار، ۲ سال است. در طول مرخصی بدون حقوق قرارداد کار به حال تعلیق در می‌آید و پس از مرخصی، کارگر به کار سابق خود بازمی‌گردد. ماده ۱۶ قانون کار درباره قوانین مرخصی بدون حقوق است. استفاده از مرخصی بدون حقوق باید با موافقت کارفرما صورت بگیرد، چون نظر قانونگذار در خصوص قرارداد کارگرانی که مطابق این قانون از مرخصی تحصیلی یا دیگر مرخصی‌های بدون حقوق استفاده می‌کنند، این است که قرارداد کار به حال تعلیق درآید و پس از آن کارگر به کار سابق باز گردد.
موارد استفاده از مرخصی بدون حقوق کارمندان شامل تحصیل، انجام سفر‌های طولانی، امور شخصی، گرفتاری‌های خانوادگی، تغییر کار و گذراندن دوره آزمایشی برای کار جدید است. مرخصی بدون حقوق حداکثر دو سال است که در صورت استفاده از مرخصی تحصیلی، به مدت دو سال دیگر قابل تمدید است.
از مرخصی‌های بدون حقوق، مرخصی تحصیلی است که به مدت دوسال دیگر قابل تمدید است. در موارد فوق یکی از شرایط مرخصی بدون حقوق، ارائه درخواست به کارفرما و تایید شدن آن است. در مرخصی بدون حقوق در قانون کار، چنانچه کارگر استحقاقی نداشته باشد و از طرفی نیاز به مرخصی داشته باشد مجاز است با موافقت مسئول ذیربط از مرخصی بدون حقوق استفاده نماید. سقف استفاده از مرخصی بدون حقوق در طول سال، یک ماه است.
مرخصی بدون حقوق طبق قانون کار
مرخصی پاس شیر در قانون کار
براساس ماده ۶ قانون ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر و نیز حمایت از مادران شیرده، کارگر زن مجاز است برای مدت دو سال، یعنی تا دو سالگی نوزاد روزانه به مدت یک ساعت از مرخصی ساعتی (مرخصی پاس شیر) به منظور شیردهی به نوزاد استفاده کند. لازم به ذکر است که زمان مرخصی پاس شیر طبق قانون کار، می‌تواند در ابتدای شروع ساعت کاری و یا در انتهای ساعات کاری در نظر رفته شود. ضمناً برای مادرانی که صاحب فرزندان دو قلو یا چند قلو هستند روزانه به مدت دو ساعت از مرخصی ساعتی (پاس شیر) می‌توانند برخوردار شوند.
تعریف مرخصی‌های استفاده نشده؛ پول مرخصی استفاده نشده
براساس ماده ۶۶ قانون کار، کارگر نمی‌تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالیانه خود را ذخیره کند و اگر شخصی در طول سال از مرخصی استفاده نکند، می‌تواند کل مبلغ مربوط به انواع مرخصی استفاده نشده خود را از شرکت دریافت نماید. اما اگر بخواهد می‌تواند ۹ روز مرخصی را ذخیره کند و مابقی آن باید در پایان سال به کارگر پرداخت شود.
معمولاً درشرکت های خصوصی، در پایان سال همزمان با محاسبه عیدی با استفاده از فرمول محاسبه عیدی و واریز آن، پول مرخصی استفاده نشده کارمندان نیز واریز می‌شوند. براساس قانون مدیریت خدمات کشوری کلیه کارکنان دولتی مجاز به ذخیره مرخصی خود تا سقف ۱۵ روز هستند.
نحوه محاسبه مرخصی استفاده نشده کارکنان دولت
مرخصی همواره می‌تواند به عنوان یک عامل تشویقی برای کارمندان محسوب شود و همکاری کارفرمایان با آن‌ها برای استفاده از انواع مرخصی در این زمینه راهگشاست. در هر حال رفتن کارمندان به مرخصی سبب افزایش انرژی و روحیه‌ی آن‌ها میشود و قادر خواهند بود با خلاقیت بیشتری مسائل و موضوعات مربوطه را پیش ببرند.
آیا مبلغ مرخصی به ورثه کارگر تعلق می‌گیرد؟
در صورت فوت کارگر میزان مرخصی باقیمانده وی بر حسب حقوق روزانه محاسبه و به ورثه آن پرداخت میشود. البته برای دریافت مبلغ مرخصی باید مراحل قانونی وراثت طی گردیده و تعداد وراث و یا قیم آن‌ها کاملاً مشخص باشد و مبلغ مرخصی طبق قانون به آن‌ها پرداخت میشود.
البته اگر روزهای ذخیره داشته باشد در غیر این صورت چیزی به ورثه تعلق نخواهد گرفت و در صورت از کارافتادگی کارگر و یا بازنشستگی یا تعطیلی کارگاه میزان مرخصی‌های باقیمانده محاسبه و به فرد پرداخت میشود. پرداخت مبلغ تعطیلی کاری در این مواقع به صورت جداگانه صورت نمی‌گیرد بلکه در کنار محاسبه سایر حق و حقوق کارگر این موضوع هم بررسی و محاسبه شده و به مجموع طلب شخص افزوده میشود.
سئوالات متداول
مرخصی سالانه ۲۶ روز است یا ۳۰ روز؟
براساس ماده ۶۴ ق.کار مرخصی با استفاده ازمزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است. بعنوان مثال وقتی فردی از اول ماه تا پایان ماه مرخصی می‌گیرد این مدت یک ماه است ، یعنی چهار روز جمعه دریک ماه است و به طورخالص ۲۶ روز است. پس رویه استفاده ازمرخصی بصورت خالص ۲۶ روز است.
ماده ۷۴ قانون کار مدت مرخصی استعلاجی چیست؟
بر اساس ۷۴ قانون کار، مدت زمانی که فرد از مرخصی استعلاجی استفاده می‌کند، در صورتی که سازمان تامین اجتماعی موضوع را تایید نماید، جزء سابقه کاری فرد محسوب میشود و در زمان بازنشستگی کارگران، ملاک عمل قرار می‌گیرد.
نحوه محاسبه ذخیره مرخصی کارکنان دولت به چه شکلی است؟
در صورتی که یک کارگر و یا کارمند مقداری ذخیره مرخصی داشته باشد، در بسیاری از موارد شرکتی که کارمند در آن جا مشغول به کار است و یا کارفرمایی که اقدام به عقد قرارداد با کارگر نموده است، در پایان هر سال همزمان با تسویه حساب با کارگران خود اقدام به محاسبه روزهای باقی مانده از مرخصی آن ها می‌کند و مبلغ معادل آن را با توجه به مزد روزانه تعیین شده در قانون پرداخت خواهد نمود.
سوالی در مورد انواع مرخصی در قانون کار دارید؟ از ما بپرسید!
در مقاله انواع مرخصی در قانون کار به بررسی، تعریف و محاسبه هر یک از مرخصی‌ها پرداخته‌ایم. اگر هنوز سوالی در مورد قانون مرخصی وزارت کار دارید، آن را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید. همکاران ما پاسخگوی تمام سوالات شما در زمینه انواع مرخصی خواهند بو
