وزارت ارتباطات به سیاق ماه‌های اخیر یک بار دیگر آمار تعداد کاربران فعال پیام‌رسان‌های داخلی را منتشر کرده است؛ آماری که حتی نگاه جست‌وجوگر هر خواننده‌ای برای یافتن درصد تغییر – رشد یا کاهش- را بی‌نصیب می‌گذارد. با این حال مرور این آمار که مدتی پیش وزیر ارتباطات در حاشیه هیات دولت مطرح کرده بود، نشانی از تغییر چندانی ندارد و ظاهرا وزارت ارتباطات تنها سعی دارد مصرانه بر حمایتش از پلتفرمهای داخلی پافشاری کند.
در شرایطی که فیلترینگ گسترده پلتفرمهای محبوب و پرکاربر بین‌المللی همچنان ادامه دارد و به تعداد کاربران و کسب‌وکارهای آسیب‌دیده افزوده می‌شود، اما گویا مدیران نهاد متولی ارتباطات کشور اراده‌ای برای رفع محدودیت‌ها و شنیدن صدای کاربران ندارند. در تایید این موضوع همین بس که وزارت ارتباطات روز گذشته اعلام کرد که در ارتباط مستقیم وزیر ارتباطات با تعدادی از هموطنان مشخص شده است که دغدغه مردم به ارتباطات روستایی، شیوه محاسبه هزینه‌های اینترنت و حمایت از کسب‌وکارهای اینترنتی آن هم تنها در پلتفرمهای داخلی، محدود می‌شود! این در حالی است که با یک بررسی ساده در فضای مجازی و البته گزارش‌های متعدد رسانه‌ها و کسب‌وکارها از میزان ضررها و آسیب‌های ناشی از اعمال محدودیت‌های اینترنتی طی ماه‌های گذشته، به راحتی می‌توان فهمید که دغدغه عموم مردم در حال حاضر دسترسی به اینترنت آزاد و احترام به حق انتخاب کاربران و کسب‌وکارها است.
کوچ اجباری به ضرب فیلترینگ
وزارت ارتباطات همزمان با انتشار آمار تعداد کاربران پیام‌رسان‌های داخلی، یک بار دیگر تایید کرده است با فیلترینگ یکی از پیام‌رسان‌های خارجی (تلگرام) در سال‌های گذشته، لزوم حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی پررنگ‌تر شد. این وزارتخانه در حالی یکی از دلایل فیلترینگ تلگرام را رفع انحصار از این پیامرسان می‌داند که عملا با گسترش فیلترینگ به دیگر پیامرسانها و پلتفرمهای پرکاربر بین‌المللی از طرفی و حمایت از کسب‌وکارها تنها در صورت مهاجرت به پلتفرمهای بومی و فعالیت در آنها از طرف دیگر، خود در حال ایجاد انحصار است و حق انتخاب آزادانه را از کاربران و کسب‌وکارها سلب کرده.
هر چند مصوبه شورای عالی فضای مجازی در راستای حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی و به دنبال آن کمک‌های شرکت ارتباطات زیرساخت مانند وام پنج میلیارد تومانی، ارائه پهنای باند مناسب، ارائه فضای هم‌مکانی به صورت رایگان و کاهش تعرفه مصرف دیتا به یک‌سوم تعرفه اینترنت آن‌طور که انتظار می‌رفت کاربران به استفاده از این پیامرسانها ترغیب نشدند، اجباری به پلتفرمهای بومی را بیشتر کرده است. با این اوصاف است که در ادامه حمایت دولت از پلتفرمهای داخلی، این روند در دو ماه گذشته و همزمان با ایجاد محدودیت برای پیامرسانها و پلتفرمهای پرکاربر، شتاب بیشتری به خود گرفته است.
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات، پیش از رونمایی از آیین‌نامه حمایت از کسب‌وکارهای اینترنتی بارها بر حمایت از پیام‌رسان‌های بومی تاکید و اعلام کرده بود که تمرکز نهاد متولی حمایت از پیام‌رسان‌هایی است که مردم اقبال بیشتری به آنها نشان داده‌اند و با آماده شدن زیرساخت‌هایشان کیفیت آنها هم به شکل قابل‌ملاحظه‌ای افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که آخرین آمار منتشر شده از سوی ایسپا(مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران) در خرداد ماه امسال – و پیش از اعمال فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی- نشان می‌داد که حدود ۷۱ درصد کاربران ایرانی از واتس‌اپ، حدود ۵۰ درصد از اینستاگرام، ۳۱ درصد از تلگرام، ۷/ ۵ درصد از روبیکا، ۶/ ۴ درصد از ایتا، ۶/ ۳ درصد از سروش و ۲/ ۲ درصد از «بله» استفاده می‌کنند.
هر چند این ارقام خود گواه اقبال مردم و کاربران بودند، اما وزیر ارتباطات به تازگی آماری از کاربران فعال در پلتفرمهای بومی را منتشر کرده است که عجیب به نظر می‌رسد. این آمار نشان می‌دهد که روبیکا با ۲/ ۱۵ میلیون مراجعه روزانه پرترافیک‌ترین سکوی داخلی است و ایتا با ۲/ ۹ میلیون، سروش پلاس با ۵/ ۳ میلیون و بله با ۳/ ۳ میلیون کاربر روزانه، در رتبه‌های بعدی قرار دارند. با این اوصاف می‌توان گفت که بر اساس این آمار، در حال حاضر بیش از ۳۱ میلیون کاربر به صورت روزانه از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند. طبق این آمار، روبیکا ۳۵ میلیون کاربر فعال ماهانه دارد و ایتا با ۲/ ۱۵ میلیون کاربر فعال ماهانه، پیامرسان بله با ۸/ ۹ کاربر ماهانه و سروش پلاس با ۱/ ۸ میلیون کاربر فعال ماهانه، در رتبه‌های بعدی هستند؛ ادعایی که نشان می‌دهد چهار پیامرسان داخلی ماهانه ۱/ ۶۸میلیون نفر کاربر فعال دارند! این در حالی است که میزان نصب اپلیکیشن‌های داخلی در کافه بازار نشان می‌دهد که ایتا بیش از ۱۰ میلیون نصب، بله ۶ میلیون نصب، روبیکا بیش از ۱۰ میلیون نصب و سروش بیش از ۹ میلیون نصب دارند؛ یعنی جمع نصب این پیامرسانها از کافه بازار به عنوان مهم‌ترین فروشگاه اپلیکیشن کشور، بیشتر از ۳۵ میلیون است.
آمار عجیب در سایه بحران اعتماد
متولیان بخش ارتباطات کشور در حالی همچنان به دنبال حمایت و توسعه پلتفرمهای بومی هستند که محدودیت‌های اینترنتی در ماه‌های اخیر صنایع و بخش‌های مختلفی را درگیر کرده است. در تازه‌ترین مورد رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه، محدودیت‌های اینترنتی را مانع جدید تجارت این دو کشور اعلام کرده است. در مقابل یکی از اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس در اوایل هفته جاری تاکید کرده است که باید امکان دسترسی کاربران خارج از ایران به پلتفرمهای بومی مهیا شود؛ رویکردی که عملی شدن آن در شرایط فعلی که پلتفرمهای داخلی همچنان با بحران اعتماد کاربران مواجه هستند و نتوانسته‌اند آنها را درباره امنیت اطلاعات شخصی‌شان اقناع کنند، دور از ذهن خواهد بود.
جالب آنکه درست در روزی که وزیر ارتباطات آمار کاربران پیام‌رسان‌های بومی را ارائه کرد، اخباری درباره کلاهبرداری از کاربران به وسیله اکانت جعلی منتسب به روبیکا منتشر شد. بر اساس این اخبار، ظاهرا این اکانت جعلی اطلاعات ورود به اکانت و شماره کد ارسالی به تلفن همراه کاربران را از آنها درخواست می‌کند. روبیکا اعلام کرد که هرگز و در هیچ پیامی چنین درخواستی را نمی‌کند، اما این اتفاق هم مهر تاییدی بر ضعف امنیتی پلتفرمهای بومی است.
در همین راستا و در نشست تریبون آزاد سازمان نظام صنفی رایانه‌ای که روز گذشته برگزار شد، محمد صراف، مدیرعامل پلتفرم «فیلم‌نت» و نایب‌رئیس انجمن وی‌اودی ایران، گفت: «گزارش‌های اشتباهی در فضای حکمرانی کشور رد و بدل می‌شود؛ مثل گزارش آمار پیام‌رسان‌های داخلی که در آن غلو شده است و باعث تصمیم‌سازی‌هایی در ارکان مختلف کشور و آسیب به صنعت در آینده خواهد شد. نظام صنفی باید در این زمینه موضع‌گیری کند.» در همین نشست هاتف خرمشاهی، مدیرعامل شرکت خدمات و راهکارهای دیجیتال و داده با تاکید بر اینکه گویا جناب وزیر ارتباطات نمی‌خواهند به ما گوش کنند، گفت: «چرا سرمایه‌گذاری در صنعت فاوا در سه ماه گذشته صفر شده است؟ اگر روبیکا ۳۵ میلیون کاربر دارد، چرا درآمد همراه اول افت کرده است؟ ما از زمان اصلاحات با دولت‌ها حرف زدیم و تعامل داشتیم و هیچ زمانی وزیر ارتباطات و دولت را تا این اندازه بی‌مهر ندیدیم.»
