خانه روشن –آلودگی هوا چالش مهمی است که اکثر شهرهای پرجمعیت و صنعتی در دنیا با آن دست و پنجه نرم می­کنند. ازدحام بیش از حد جمعیت و به تبع آن رفت و آمدها در شهر موجب استفاده­ سرسام آور از وسایل حمل و نقل موتوری شده است که از عوامل مهم آلودگی هوا به شمار می­آید. در سالهای اخیر با توجه به روند رو به رشد جمعیت شهرها، حرکت به سمت توسعه شهر هوشمند و پاک بیش از پیش نیازمند توجه و تلاش است. کاهش تردد با وسایل نقلیه شخصی و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در مرحله­ی اول و کاهش استفاده از وسایل حمل و نقل موتوری اعم از شخصی و عمومی و جایگزین کردن لوازم برقی یا مکانیکی غیر موتوری برای جا به جایی در سطح شهر در مرحله­ی بعد؛ از لوازم مدرنیته و پاک شدن شهر است.

امروزه در بسیاری از شهرهای جهان استفاده از دوچرخه، به شیوه­ای جدید، برای جا به جایی در سطح شهر تبدیل شده است. در هلند حدود ۵۰ درصد مردم از دوچرخه برای رسیدن به مقاصد خود در داخل شهر استفاده می­کنند. آن ها بیش از یک قرن است که دوچرخه سواری می‌کنند و برای این منظور تمام زیرساخت‌های شهری و جاده‌ای خود را ارتقا داده‌اند تا کشورخود را به عنوان کشور دوچرخه‌ها به ثبت برسانند. همانند هر پدیده جدید دیگری، دوچرخه سواری شهری هم نیازمند ایجاد زمینه های زیرساختی و فرهنگی است. همه می‌دانیم ورود یک پدیده جدید بدون فرهنگ سازی قبلی، مشکلات بیشتری را نسبت به نبود آن پدیده ایجاد می­کند.

راه اندازی سیستم حمل و نقل غیر موتوری هوشمند (دوچرخه، اسکوتر برقی و …) در شهر با هدف کاهش آلودگی هوا و کاهش هزینه های رفت و امد، در ابتدا ایده بسیار مناسبی به نظر  میرسد. اما همانطور که گفتیم هوشمندسازی شهر را باید از تمام ابعاد ان و ویژگی های اقلیمی و فرهنگی شهر مورد نظر بررسی کرد و زمینه را برای پیاده سازی الگوها و ایده های جدید فراهم ساخت. استارتاپ بیدود از پاییز سال ۱۳۹۷ با اهداف زیست محیطی و تجاری کار خود را با ۲ هزار دوچرخه رسما آغاز کرد. تفاوت این دوچرخه ها با آنچه تاکنون توسط شهرداری انجام می‌شده، در این است که شهرداری تنها در محل های تعبیه شده اقدام به اجاره دوچرخه می‌کرد و راکب باید دوچرخه را در همین محل ها تحویل می داد اما دوچرخه های اشتراکی به واسطه قفل هوشمندشان، این امکان را دارند تا در هر مکانی، پارک و از طریق نقشه تعبیه شده روی اپلیکیشن، متقاضی بعدی برای دریافت دوچرخه، اقدام و آن را تحویل بگیرد. این طرح با محاسن و معایب خود از سال ۹۷ تا امروز به دلایل گوناگون از جمله: اختلاف داخلی شرکای طرح، حل نشدن مسائل مالی با شهرداری، کسر پول غیر موجه از حساب مشترکان و برخی دیگر از نارضایتی های مردمی چندین بار با شکست مواجه شده است. از طرفی رئیس سابق کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران که از جمله مخالفان سرسخت این طرح در تهران است در این باره می­گوید : ” تهران وضعیت جغرافیایی خاصی با شیب‌های زیاد دارد و اساسا قابل دوچرخه‌سواری نیست و بحث ایمنی آن هم مطرح است؛ چراکه بعضی مواقع دوچرخه‌سواران باید از وسط بزرگراه عبور کنند و این موضوع امکانپذیر نیست و دوچرخه تنها برای مسیرهای کوتاه است.” به طور خلاصه اگرچه دوچرخه های شهرداری آرزوی برخی از شهروندان برای دوچرخه سواری تا محل کار و تحصیل را برای مدت کوتاهی برآورده کرد اما با اشکالات فراوانی که دارد تا زمان فراهم سازی و ثبات بسترهای لازم به بازدهی مورد انتظار در مورد کمک به مسایل زیست محیطی  نخواهد رسید.

با جستجوی موضوعی در فضای مجازی مستقیما تجربیات و نظرات برخی استفاده کنندگان این طرح را مورد مطالعه قرار دادیم:

-نبود مسیر امن دوچرخه در بیشتر خیابان های مهم شهر دوچرخه سواری را با خطرات و ریسک­های زیادی همراه می­کند.

-به لحاظ فنی این دوچرخه ها از کمک فنرهای محکمی برخوردار نیستند. همچنین لاستیک ها اصلا مناسب حرکت در هوای بارانی یا زمین های خیس نمی­باشد.

-با توجه به اینکه شهر تهران در دامنه رشته کوه البرز قرار گرفته و کمتر خیابانی در این شهر کاملا مسطح است باید برای حفظ ایمنی مردم دوچرخه سوار از دوچرخه های دنده ای و مناسب برای حرکت در زمین های شیب دار استفاده نمود.

-از دیگر مواردی که در مقاطعی اعتراض مردمی که مایل بودند از دوچرخه برای رفت و امد در شهر استفاده کنند را برانگیخت هزینه های بالا برای خرید اشتراک و بیمه دوچرخه های بیدود بود. بدین شکل که حتی برای امتحان کردن این دوچرخه ها و یک سفر خیلی کوتاه باید بیمه یکماهه را از همان ابتدا پرداخت کنند.

-اطلاع رسانی های ناقص درباره نحوه استفاده و خرید اشتراک و … باعث شده بسیاری از شهروندان نتوانند از این خدمات استفاده کنند و برخی از استفاده کنندگان نیز با بی اطلاعی از قوانین، با کسر هزینه از حسابشان مواجه شده اند.

امید که با افزایش ایمنی دوچرخه ها، ایجاد مسیرهای مناسب در سطح شهر و مدیریت هزینه­‌ها به طوری که برای عموم مردم به راحتی قابل پرداخت باشد، شاهد اصلاح این طرح از سوی شهرداری و ارگان های مربوطه باشیم، زیرا دوچرخه سواری هم باعث سلامتی، هم کاهش آلایندگی و هم شهر با نشاط است.

نوشته : کریمیان