سندرم پای بیقرار می‌تواند هم در زنان و هم مردان دیده شود. ولی می‌توان گفت این بیماری اغلب زنان را بیشتر گرفتار می‌کند. البته شدت و نشانه‌های بیماری در همه افراد یکسان نیست.
سندرم پای بیقرار (Restless Legs Syndrome) یا RLS نوعی اختلال سیستم عصبی است که سبب می‌شود فرد تمایل به تکان دادن پاهای خود داشته باشد. پزشکان آن را نوعی اختلال خواب می‌دانند چون معمولاً هنگام استراحت یا بی‌تحرکی رخ می‌دهد یا علائم آن تشدید می‌شود.
سندرم پای بیقرار نوعی اختلال حرکتی مربوط به خواب است که باعث ایجاد احساس ناخوشایند و ناراحتی در پاها می‌شود و با تمایل و اجبار در تکان‌دادن و حرکت پاها برای ر رفع ناراحتی همراه است. شروع علائم نیز معمولاً قبل از چهل سالگی است که اغلب در پایان روز و شب‌ها بیشتر مشاهده می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
سندرم پای بیقرار می‌تواند هم در زنان و هم مردان دیده شود. ولی می‌توان گفت این بیماری اغلب زنان را بیشتر گرفتار می‌کند. البته شدت و نشانه‌های بیماری در همه افراد یکسان نیست. ولی چون با نوعی بی‌قراری همراه است، احساس ناخوشایند و نوعی بروز حالات عصبی در همه افراد مشترک است. نشانه‌های معمول آن نیز احساس درد، نبض و کرختی در پاها، حالت مور، مور یا گزگز، خارش یا حس کشیده شدن در پاهاست که یا در هر دو پا و گاهی نیز فقط در یکی از آن‌ها دیده می‌شود.
شدت علائم نیز با توجه به موقعیت بیمار، شدت تحرک و نوع فعالیت‌های او در روزهای مختلف متفاوت است. اما اغلب علائم بیماری یک یا دو بار در هفته رخ می‌دهند که در مراحل اولیه ممکن است نشانه‌ها هر چند ماه یک بار در فرد دیده شوند که به‌مرور و با بالارفتن سن تشدید می‌شوند.
شکایت بیمار
بی قراری پاها و شکایت بیماران از علائم بیماری معمولاً هنگامی اتفاق می‌افتد که فرد برای ساعت‌های طولانی به یک شکل و بی‌حرکت باشد. مثلاً وقتی مجبور شود ساعت‌ها در یک جلسه بنشیند، به مدت طولانی به سخنرانی گوش دهد یا هنگام تماشای تئاتر یا سفرهای طولانی بی‌تحرک بماند. .
با توجه به اینکه حرکت پاها و داشتن تحرک باعث کاهش علائم RLS می‌شود، اغلب مبتلایان سعی می‌کنند پاها را به خصوص هنگام پیدا بروز علائم حرکت دهند.
حرکات کف پا از ماساژ دادن آن‌ها به گونه‌ای که باعث جریان خون بیشتر شود گرفته تا تکان دادن کامل پاها و از این پهلو به آن پهلو شدن در رختخواب همگی می‌توانند شدت درد را کاهش دهند.
تشخیص
تشخیص سندرم پای بیقرار اغلب بر اساس نشانه‌های بیمار صورت می‌گیرد. در این شرایط، پزشک علاوه بر معاینه درباره علائم، سوابق بیماری‌های دیگر، داروهای مصرفی و هرگونه سابقه خانوادگی از او سؤال می‌کند.
به‌طورکلی می‌توان گفت هیچ تست آزمایشگاهی یا تصویربرداری برای تشخیص این بیماری وجود ندارد که بتواند به طور قطعی ثابت کند شخص دچار سندرم پای بیقرار است.
باوجود این، بعضی آزمایش‌های خاص می‌توانند به تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای مانند کم‌خونی و اختلالات متابولیک دیگر مثل دیابت یا بیماری‌های کلیوی کمک کنند که ممکن است با پای بیقرار مرتبط باشند.
در بعضی موارد نیز به ویژه اگر علائم بیماری خفیف باشد این بیماری تشخیص داده نمی‌شود. اما هنگامی که تشخیص داده شد، درمان می‌تواند مفید واقع شود.
چرا پاها بیقرار می‌شوند؟
علت اصلی سندرم پاهای بیقرار تقریباً ناشناخته است. با این حال می‌توان گفت نشانه‌های ژنتیکی و وراثتی در بروز آن‌ها دخیل است. یعنی اغلب در خانواده‌هایی دیده می‌شود که این بیماری وجود داشته است. اما بسیاری از بیمارانی هم که به این سندرم مبتلا هستند الگوی ژنتیکی قابل شناسایی ندارند.
شواهد علمی نشان می‌دهند میزان کمبود آهن در مغز می‌تواند باعث ایجاد سندرم پای بیقرار شود. مطالعات دیگری هم نشان می‌دهند RLS با اختلال در عملکرد یکی از بخش‌های مغز در ارتباط است که حرکت را کنترل و از ماده شیمیایی دوپامین مغز استفاده می‌کند. دوپامین برای فعالیت و حرکات عضلانی مورد نیاز است.
البته شایع‌ترین علت ایجاد این سندرم کمبود آهن در بدن، نارسایی کلیه، آسیب شناسی نخاع، بارداری و در بعضی موارد هم‌ام اس یا پارکینسون و همچنین مصرف بعضی داروهای مربوط به اعصاب و آلرژی است. ضمن آنکه مصرف بیش از حد الکل، نیکوتین و کافئین هم می‌تواند باعث شدت علائم شود.
درمان
انتخاب روش درمانی مناسب برای پاهای بیقرار به عوامل مختلفی از جمله سن، شدت بیماری و همچنین بیماری‌های دیگر فرد مانند افسردگی، اضطراب، درد، سابقه اختلالات کنترل تکانه و عوارض جانبی داروها بستگی دارد.
پزشک معمولاً با توجه به وضعیت بیمار، داروهای بالابرنده میزان دوپامین یا کدئین برای بیمار تجویز می‌کند. البته در بعضی بیماران هم اقدامات غیر دارویی کافی است و نیازی به مصرف دارو نیست.
یکی از مهم‌ترین اقدامات غیر دارویی تحرک و ورزش کردن است. پیاده‌روی روزانه باعث می‌شود ماهیچه‌های پشت پا تقویت شوند و با فشار بیشتر بر جداره‌های سیاهرگ خون وریدی و سیاهرگی راحت‌تر بالا بیاید.
انجام ورزش هم می‌تواند مؤثر واقع شود. البته ورزش‌های استقامتی یا شنا گزینه‌های مناسب‌تری هستند. اما یا ورزش‌هایی که ممکن است به پا ضربه وارد کنند مانند دو سرعت، پرش یا عضله‌سازی در باشگاه توصیه نمی‌شوند.
نداشتن اضافه وزن هم عامل مهم دیگری است که حتماً باید رعایت شود. توجه به چگونگی نشستن در خانه و به ویژه در محل کار و تغییر حالت نیز می‌تواند در کاهش علائم مؤثر باشد.
البته این بیماری معمولاً درمان کامل و قطعی ندارد. اما تغییر در سبک زندگی و رعایت مواردی که شدت علائم را شدت می‌بخشند می‌تواند تا حدودی مؤثر واقع شود.
