فاز جدید اجرای طرح «شهر ۱۵ دقیقه‌‌ای» در پاریس کلید خورد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، در سال۲۰۲۰ مقدمه تبدیل پاریس به شهر ۱۵دقیقه‌‌ای به ابتکار شهردار این ابرشهر و بر اساس نسخه یک معمار و شهرساز اجرا شد. مشخصه اصلی این طرح در فاز اول، اختصاص نیمی از خطوط عبوری خیابان‌‌های اصلی به عابران پیاده و دوچرخه‌‌سواران بود. به این ترتیب نصف ظرفیت شبکه معابر اصلی پاریس در این طرح به جابه‌‌جایی سبز اختصاص پیدا کرد.

در آن زمان اعلام شد قرار است در پاریس مدت زمانی که خودروسواران برای سفرهای روزانه به قصد خرید، تفریح یا تحصیل و اشتغال انجام می‌دهند به یک‌‌هشتم برسد. به‌طور معمول میانگین زمان روزانه سفرهای شهروندان پاریسی با خودرو ۹۰ دقیقه بود که در این هدف‌‌گذاری مقرر شد به ۱۵دقیقه کاهش پیدا کند. شهرداری پاریس با اجرای این طرح هشت هدف را دنبال می‌کند که در صدر آنها کاهش ترافیک قرار دارد. سبزتر کردن شهر، عریض‌‌تر کردن فضای پیاده‌‌روی شهروندان، کاهش آلودگی هوا، ایجاد زمینه لذت بیشتر شهروندان از زیست شهری، کاهش تصادف، فراهم کردن فضای امن تردد کودکان در شهر و در نهایت تقویت جامعه محلی از دیگر اهدافی است که در پاریس با اجرای شهر ۱۵دقیقه‌‌ای دنبال می‌شود.

در سال۲۰۲۱ به دنبال شیوع پاندمی کرونا، شرایط برای اجرای این طرح در پهنه وسیع‌‌تری از پاریس فراهم شد؛ به این ترتیب که فضای بیشتری از معابر از استفاده خودروسواران سلب شد و در اختیار حمل‌ونقل سبز قرار گرفت. قرنطینه شهرها برای مهار کرونا، کاهش آمدوشدهای غیرضروری به واسطه تغییر سبک زندگی و خرید شهروندان و نیز رایج شدن دورکاری سفر با خودروی شخصی را در پاریس به‌طور چشمگیر کاهش داد و شهرداری پاریس توانست از این فرصت به نفع عابران پیاده و دوچرخه‌‌سواران استفاده کند. به این ترتیب که در ۵۲کیلومتر از معابر این شهر که پیش‌‌تر تغییر کاربری موقت اعمال شده بود، این تغییر کاربری به نفع پیاده‌ها و دوچرخه‌‌سواران دائمی شد.

اما اکنون فاز سوم این طرح در پایتخت فرانسه کلید خورده است. شهردار پاریس از این فاز به نام «ترافیک تهاجمی» یاد می‌کند. این فاز به دنبال استقبالی که شهروندان از شقوق پاک حمل‌ونقل مثل اسکوترسواری و جابه‌‌جایی با دوچرخه در طول دو سال اخیر انجام دادند کلید خورده است؛ کمااینکه شمار دوچرخه‌‌سواران در پاریس در پی اجرای طرح شهر ۱۵دقیقه‌‌ای به سه برابر افزایش پیدا کرده است. اکنون که تغییر سبک زندگی پس از شیوع نزدیک سه ساله کرونا در جهان با تغییرات اساسی روبه‌رو شده، بهترین زمان برای اجرای نسخه تکاملی از شهر ۱۵دقیقه‌‌ای در پاریس شناخته شده است. به این ترتیب در فاز ترافیک تهاجمی قرار است همه خیابان‌‌های پایتخت فرانسه تا سال۲۰۲۶ در اختیار شهروندان دوچرخه‌‌سوار قرار گیرد. همچنین حذف ۶۰ هزار فضای پارک خودرو در شهر از دیگر اجزای گام‌‌های جدیدی است که پاریس برای تحقق شهر ۱۵دقیقه‌‌ای بر‌می‌‌دارد.

دسترسی به سرانه‌های شهری در ۱۵دقیقه

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، شهرهای ۱۵دقیقه‌‌ای از ایده ساده‌‌ای کمک می‌گیرد: ایجاد محله‌ها و شهرهایی که در آن فرد می‌تواند نیازهای اولیه خود را از طریق پیاده‌‌روی کوتاه یا دوچرخه‌‌سواری برآورده کند. شهرهای بزرگ‌تر نیز تمایل دارند طبق این تعریف، حمل‌‌ونقل عمومی را در ترکیب خود قرار دهند. البته دقیقا آنچه «کوتاه» تعریف می‌شود از مکانی به مکان دیگر متفاوت است. به‌عنوان مثال، کپنهاگ در سال۲۰۱۶ مدل «۵دقیقه تا همه جا» را اتخاذ کرد، به این معنا که حداکثر ۵دقیقه پیاده‌‌روی تا دسترسی به تمام امکانات رفاهی و حمل‌‌ونقل عمومی کافی است. در ملبورن هدف یک آستانه ۱۰دقیقه‌‌ای بود و شهرهای دیگر از جمله گلاسکو، پورتلند و همیلتون (نیوزیلند) ۲۰دقیقه را هدف‌‌گذاری کرده‌‌اند. درحالی که اعداد دقایق اعلام شده برای شهرهای مختلف متفاوت است، ایده اصلی، افزایش دسترسی محله‌ها از طریق طراحی شهری و پویایی حمل‌‌ونقل یکسان باقی مانده است.

این طرح براساس مدلی از استاد دانشگاه سوربن، کارلوس مورنو در سال۲۰۱۶ پیشنهاد شد. عناصر اولیه چنین مدلی حداقل از دهه۱۹۶۰ وجود داشته است؛ مورنو از جین جاکوبز، منتقد معماری و شهرسازی آمریکایی به عنوان منبع اولیه این ایده یاد می‌کند. البته در بسیاری از شاخص‌‌های مطرح شده همان اصول اولیه، طراحی شهری قابل پیاده‌‌روی و برآورد ترکیبی از نیازهای مختلف شهروندان در محلات مطرح است. با این‌‌حال ارائه آن در قاب ۱۵ قیقه‌‌ای مورنو توجه عمومی را به خود جلب کرد و برای نخستین بار در فرانسه بود که به لطف حمایت آنه هیدالگو، شهردار پاریس، عملی شد.

براساس گزارشی از فوربز، انگیزه مورنو برای برنامه‌‌ریزی این طرح از آن جهت بود که رویکرد سنتی متمرکز بر خودرو را که چندین دهه تفکر مسلط طراحی شهری بوده برهم بزند و آن را با تمرکز بر «فاصله حداقلی» جایگزین کند. او چنین استدلال می‌کند که این امر نه تنها منجر به کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه‌‌ای می‌شود، بلکه منجر به محیط‌‌های شهری پایدارتر و انسان‌‌محور نیز خواهد شد. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد سکونت در چنین محله‌هایی کیفیت در تمامی ابعاد زندگی، از انسجام اجتماعی گرفته تا سلامت عمومی را ارتقا می‌دهند. آرمانشهری که مورنو در نظر داشت را هیدالگو به چشم‌‌انداز خود تبدیل کرد و این طرح را سنگ بنای کمپین انتخاباتی موفق خود در سال۲۰۲۰ قرار داد و گفت: «من وظیفه خود را در ارتقای مشارکت، همکاری و محیط زیست می‌دانم. در پاریس همیشه این احساس وجود دارد که وقت نداریم. افراد همیشه در تقلای رسیدن به مکان دیگری عجله دارند و همگان در تلاش برای به دست آوردن زمان بیشتری هستند. به همین دلیل است که متقاعد شده‌‌ام باید شهر را متحول کنیم تا پاریسی‌‌ها بتوانند طی ۱۵ قیقه از خانه‌‌شان آموزش ببینند، ورزش کنند، مراقبت‌های بهداشتی داشته باشند و خرید کنند.»از برخی جهات، اجرای چنین طرحی در برنامه‌های هیدالگو قابل پیش‌‌بینی بود. از زمان حضورش در سال۲۰۱۴، اولویت اصلی او بهبود پویایی حمل‌‌ونقل شهری بوده است و در این راستا صدها کیلومتر مسیر دوچرخه در سراسر شهر ایجاد کرده است. او تردد خودروها در امتداد رودخانه سن را ممنوع کرده است که قبلا مسیر پرترددی برای خودرو‌‌سواران محسوب می‌شد. این مسیر اکنون به گذر پرطرفداری برای عابران پیاده بدل شده است که در آن «دوچرخه‌‌سواران و گردشگران سوار بر اسکوتر برقی و کودکان گرد هم می‌‌آیند».

هیدالگو موج زیرساخت‌‌های دوچرخه‌‌سواری را به سونامی تبدیل کرده و با معرفی طرحی تحت عنوان «Velo» متعهد شد که تا سال۲۰۲۰ پاریس شهری با هزار کیلومتر مسیر دوچرخه‌‌سواری خواهد بود. اکنون پرده دوم طرح «Velo» در دست اجراست و برنامه‌‌ریزی شده تا ۲۰۲۶ پاریس شهری تماما در اختیار دوچرخه باشد. در شهری که او در نظر داشت، افزایش‌‌ بافت سبز هم در اولویت بود به نحوی که کشاورزی شهری را تشویق کرد و حتی از ایجاد جنگل‌‌های شهری سخن به میان آورد. طبق گزارش سازمان ملل، پاریس موفق شد بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۸ انتشار کربن خود را ۲۰ رصد کاهش دهد؛ دوره‌‌ای که طی آن هیدالگو یا سلف او برتراند دلانوئه شهردار بودند. فشار نتیجه داده است و اکنون تغییرات زیست شهری در پاریس محسوس است. تعداد دوچرخه‌‌سواران در برخی جاده‌ها سه برابر شده است و خیابان شانزلیزه، اکنون با خطوط دوچرخه‌‌سواری مجزا پوشیده شده است. هیدالگو همچنین وعده داده است تا ۲۰۲۴ بیش از ۶۰ زار جای پارک خودروهای شخصی را حذف کند و از فناوری شهر هوشمند برای کارآمدتر کردن ماشین‌‌ها و کامیون‌‌های باقی‌‌مانده در جاده‌ها، تسریع تحویل بسته‌ها و تسهیل یافتن جای پارک استفاده کند. سرعت تغییرات در شهر از سال۲۰۲۰ بسیار حیرت‌انگیز است. به نقل از استفان کرکلند، مهندس شهرساز در پولیتیکو، که می‌گوید: «پاریس تنها شهری است که در ایجاد زیرساخت‌‌ها تا این حد تهاجمی کار کرده است. مردم تصور می‌کنند که این شهر همیشه با آغوش باز در اختیار دوچرخه بوده است اما فقط سه سال از اجرای سیاست‌های جدید شهری می‌‌گذرد.» همه‌‌گیری کرونا نیز نقش مهمی در تسریع این تغییر ایفا کرد. دیوید بلیارد، معاون شهردار در گفت‌وگو با مجله‌‌ای در حوزه شهرسازی در این زمینه گفت: «برای نخستین بار، مردم شهر بدون خودرو را تجربه کردند و متوجه شدند که زندگی بدون حضور پر ترافیک ماشین‌‌ها امکان‌پذیر است و اتفاقا دلپذیرتر هم هست.»

در روزگار قرنطینه‌های شدید علاوه بر پاریس در شهرهای دیگر هم همین اتفاق افتاد. از آنجا که قرنطینه باعث شد افراد بیشتر در خانه بمانند، جاده‌های شلوغ ساکت‌‌تر، ایمن‌‌تر و تمیزتر شدند. در عرض چند ماه، مقامات و ساکنان محلات شروع به استفاده از این فضای اضافی کردند. زیرساخت‌‌های موقت مانند پارک‌‌ها، زمین‌‌های بازی و مسیرهای دوچرخه‌‌سواری شروع به ظهور کردند و برخی از آنها دائمی شدند. دسترسی به پارک، کافه‌های محلی، مغازه‌ها و سایر امکانات رفاهی برای میلیون‌ها نفر در آن دوران راه نجاتی برای فرار از روزمرگی بود. وقوع همه‌‌گیری روابط بسیاری را با مناطق محل سکونت خود تغییر داد. همان‌طور که لیزا چمبرلین از مجمع جهانی اقتصاد به اختصار توضیح داد، «شهر ۱۵دقیقه‌‌ای از صرفا یک ایده زیبا به خواست جمعی تبدیل شد. همه‌‌گیری کرونا فوریتی را درباره شهرنشینی عادلانه ایجاد کرد که بحث درباره مسیرهای دوچرخه‌سواری و سایر امکانات رفاهی که سال‌ها جوامع را به هم ریخته بود، به یک ضرورت زندگی تبدیل کرد.» اکنون سال‌هاست تبلیغ سبک زندگی در جریان است که مصرف‌‌کننده را به حمایت و خرید از مغازه‌ها تشویق می‌کند. تلاش می‌شود تا از کسب‌‌وکارهای محله‌‌ای و همچنین شهرنشینی و سبک زندگی بدون خودرو حمایت شود. از این نظر، چشم‌‌اندازی که هیدالگو و همکارانش مدنظر دارند و در حال تغییر و طراحی سبک زندگی جدید در پاریس هستند، چندان حرکت رادیکالی به نظر نمی‌‌رسد. تعهد هیدالگو به ایجاد تغییر در زیست‌‌محیط شهری، زندگی پاریسی‌‌ها را تغییر داده است و در عین حال او را به معیاری برای سایر شهرداران تبدیل کرده است. سازمان‌های جهانی نیز به این موضوع توجه کردند. در ژوئیه۲۰۲۰، گروهی تحت عنوان «چهل شهر» برای بهبود و ارتقای شرایط اقلیمی، چارچوبی را برای شهرها منتشر کردند تا «بهتر بازسازی شوند»، به‌طوری‌‌که مفهوم شهر ۱۵دقیقه‌‌ای در قلب آن قرار داشت. این چارچوب شامل طیف وسیعی از مطالعات موردی، از بوگوتا تا برلین، و شانگهای تا سیاتل بود. گروه چهل شهر از آن زمان به رهبری این کمپین جهانی ادامه داده است. در ماه سپتامبر، آنها برنامه محله‌های سبز و پررونق را راه‌‌اندازی کردند؛ پروژه‌‌ تامین سرمایه شده‌‌ای که هدف آن توسعه «اقدامات اقلیمی یکپارچه در مقیاس محلات» در شهرهای سراسر جهان است.