به گزارش خانه روشن به نقل از دنیای اقتصاد؛ پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، گزارش ماهانه تولید صنعتی شرکت‌های بورسی را منتشر کرد. براساس اطلاعات این گزارش، رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در شهریورماه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵/ ۶درصد رشد داشته است. اگرچه هرسه صنعت بزرگ کشور، یعنی صنعت خودروسازی و قطعات، صنعت فلزات اساسی و صنعت محصولات شیمیایی در شهریورماه رشد تولید مثبت داشته‌‌اند، اما باتوجه به تداوم رشد بالای ۲۰درصد در صنعت خودرو و قطعات، می‌‌توان مهم‌ترین دلیل رشد تولید صنعتی قابل توجه را عملکرد صنعت خودروسازی و قطعات دانست. از دیگر نکات قابل‌‌توجه این گزارش این است که به‌‌‌رغم رشد مثبت دو صنعت بزرگ کشور یعنی محصولات شیمیایی و فلزات اساسی در این ماه، موجودی انبار این صنایع افزایش یافته که نشان‌دهنده عدم رشد تقاضا به‌‌اندازه تولید برای محصولات این صنایع بوده است.

جزئیات تولید صنعتی ماهانه

بیش از ۲۸۰شرکت صنعتی که در بورس و فرابورس پذیرفته شده‌‌اند، به‌صورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می‌‌کنند. از‌‌آنجاکه این شرکت‌ها، بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند، با بررسی و تجزیه و تحلیل آمارهای این شرکت‌ها، می‌‌توان وضعیت تغییرات تولید صنعتی کشور را دنبال کرد. شاخص‌‌هایی که داده‌های این شرکت‌ها استخراج می‌‌شود، همراستا با شاخص تولید کل کشور است. بنابراین در زمانی که شاخص‌‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌‌شوند، می‌‌توان به‌عنوان جایگزین، از شاخص‌‌های این شرکت‌ها برای رصد تغییرات ماهانه صنعت استفاده کرد. براساس این گزارش، پس از کاهش قابل‌‌توجه تولید صنعتی در نیمه دوم سال۱۳۹۷ و ابتدای سال۱۳۹۸، رشد تولید بخش صنعتی از زمستان سال۱۳۹۸ روند صعودی به خود گرفت و این روند تا خردادماه سال۱۴۰۰ ادامه یافت. روند افزایشی رشد شاخص تولید در تابستان متوقف شد و رشد شاخص تولید صنعتی در تیر و مرداد۱۴۰۰، به‌‌ترتیب به ۱/ ۳ و صفر درصد رسید.

در پاییز همان سال این روند دوباره نزولی شد و رشد شاخص در ماه‌های پاییز۱۴۰۰ به بازه منفی یک تا صفر رسید. مشابه این وضعیت در زمستان سال۱۴۰۰ ادامه یافت؛ به‌طوری‌که در دی‌‌ماه و بهمن‌‌ماه سال گذشته عدد شاخص به ترتیب به منفی ۱/ ۰درصد و منفی ۷/ ۰درصد رسید. در ادامه روند نزولی شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی، این شاخص در اسفندماه سال قبل به منفی ۲/ ۱درصد کاهش یافت. درنهایت پس از رسیدن عدد این شاخص به کمتر از منفی ۵درصد در فروردین سال جاری، روند رشد این شاخص در دو ماه اردیبهشت و خرداد صعودی و در اردیبهشت رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی به نزدیک صفردرصد رسید. از خردادماه روند افزایشی رشد این شاخص شروع شد و شاخص تولید صنعتی در خرداد، تیر و مرداد به ترتیب ۵/ ۲، ۸/ ۵ و ۷/ ۶درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است. در شهریور ماه امسال نیز شاخص تولید صنعتی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵/ ۶درصد رشد داشته است.

آمارهای گزارش پژوهشکده پولی و بانکی نشان می‌‌دهد اگرچه تولید محصولات شیمیایی در شهریور ماه نسبت به مدت مشابه ۳/ ۱درصد رشد داشته است، اما این رشد نسبت به رشد این شاخص در مردادماه کمتر بوده است. به‌‌علاوه رشد ۳/ ۳درصدی موجودی انبار این صنعت نشان از کاهش فروش محصولات شیمیایی به‌‌رغم افزایش تولید در این دوره برای این صنعت است. همچنین رشد صنعت فلزات اساسی در مرداد همچون تیر ماه در محدوده ۸درصد بوده است. رشد قابل توجه تولید شرکت‌های فولادی از مهم‌ترین عوامل رشد این صنعت است. براساس داده‌های این گزارش، رشد شاخص تولید صنعت خودروسازی و قطعات و صنعت ماشین‌‌آلات و تجهیزات در سه ماه اخیر نسبت به سال قبل از سایر صنایع بیشتر بوده است.

چرایی تغییرات تولید

برای تحلیل چرایی تغییرات در تولید نباید تنها به آمار تولید اکتفا کرد، بلکه با بررسی تغییرات در موجودی انبار، علاوه بر ارائه تحلیل بهتر از علت تغییرات در تولید، وضعیت بازار و شرایط عرضه و تقاضا نیز مشهودتر شده و همچنین پیش‌‌بینی روند آتی تولید نیز در دسترس‌‌تر خواهد بود. تغییر در موجودی انبار به معنی تفاوت رشد تولید و فروش است؛ یعنی اگر رشد تولید بیشتر از رشد فروش باشد موجودی انبار در آن دوره افزایش یافته و اگر رشد تولید کمتر از رشد فروش باشد، موجودی انبار کاهش یافته است. در زمان‌هایی که محدودیت تقاضا وجود داشته و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه وجود دارد، روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف‌‌جهت هم خواهند بود. به این مفهوم که تغییرات رشد تولید ریشه در تغییرات تقاضا دارد و تولیدکننده در واکنش به افزایش تقاضا، موجودی انبار خود را کاهش داده و رشد تولید خود را افزایش می‌‌دهد.

هنگامی که شوک منفی بخش عرضه تولید و فروش را تحت‌‌تاثیر قرار می‌‌دهد، در دوره‌های اولیه با وجود کاهش رشد تولید، رشد فروش تحت‌‌تاثیر قرار نمی‌‌گیرد و همین اتفاق باعث می‌‌شود تا موجودی انبار محصولات نهایی کاهش یابد. به همین دلیل هنگامی که کاهش رشد تولید با کاهش موجودی انبار توام باشد، می‌‌توان گفت که شوک واردشده از سمت عرضه است و درواقع عامل اصلی متوقف‌‌کننده رشد را باید از سمت عرضه جست‌وجو کرد. نمونه این مورد کاهش تولید در فروردین۱۳۹۹ رخ داد که علت آن تعطیلی واحدهای صنعتی و بخش عرضه بود و موجودی انبار و تولید باهم کاهش یافتند. موجودی انبار و تولید صنایع از فروردین تا تیرماه۱۳۹۹ هردو افزایش یافتند که به معنای برطرف شدن مشکل عرضه بود. شاخص موجودی انبار از خرداد تا آذر۱۴۰۰ به جز در شهریورماه، مثبت بود که نشان‌دهنده افزایش در موجودی انبار صنایع در این ۶ماه بوده است.

از مهرماه تا آذرماه روند افزایش در موجودی انبار صنایع صعودی بوده؛ به‌نحوی‌که در آذرماه بیش از ۵/ ۲درصد از تولید انجام‌شده در انبار ذخیره شد. در سه‌ماه زمستان۱۴۰۰ نیز تولید صنایع به‌طور متوسط ۵/ ۱درصد بالاتر از فروش آنها بوده و موجودی انبار نیز افزایشی بوده است. در فروردین۱۴۰۱ بعد از حدود ۶ماه شاخص موجودی انبار صنعت، کاهش را نشان داد؛ به‌طوری‌که معادل ۴درصد تولید فروردین از موجودی انبار صنعت کاسته شده است. البته باید توجه داشت که در سال‌های اخیر همواره میزان تولید در اولین ماه سال کمتر از میزان فروش بوده و به همین دلیل موجودی انبار در این ماه کم شده است. در سه ماه اخیر رشد فروش شرکت‌های خودروسازی به‌طور قابل توجهی از رشد تولیدشان پیشی‌‌گرفته و همین امر باعث کاهش در موجودی انبار این شرکت‌ها شده‌‌ است که در سال‌های قبلی تجمیع شده بودند. صنعت خودرو در چند سال اخیر به واسطه محدودیت‌‌هایی که در واردات خودرو وجود دارد، همواره با مازاد تقاضا روبه‌رو بوده و همین امر زمینه‌‌ساز رشد تولید در این صنعت شده‌‌ است.

بیشتر بخوانید: حملات پهپادی شدید روسیه به کی‌یف

با این وجود موجودی انبار بخش صنعت به جز خودروسازی افزایش داشته است. صنعت محصولات شیمیایی در دو ماه ابتدای سال رشد تولید منفی و افزایش در موجودی انبار را داشت. اما رشد این صنعت از خردادماه به بعد مثبت شد؛ ولی با این حال هنوز رشد تولید در این صنعت بیشتر از رشد تقاضا و فروش بوده و موجودی انبار در این صنعت افزایش نشان می‌‌دهد. اما صنعت فلزات اساسی در سه ماه ابتدایی سال برخلاف نیمه دوم سال قبل هم شاخص تولید مثبت داشته و هم موجودی انبار در این صنعت بعد از چند ماه در این سه ماه کاهش را نشان می‌‌دهد. در سه ماه تابستان با وجود اینکه رشد تولید در این صنایع مثبت شده است، اما موجودی انبار در این صنعت نیز افزایشی بوده است. به عبارت دیگر تقاضای این صنعت از این میزان رشد پشتیبانی نکرده است.