بزرگ‌ترین رویداد سالانه فناوری خاورمیانه با سابقه ۴۲ ساله، هفته گذشته در دبی آغاز به کار کرد اما «جیتکس ۲۰۲۲» متفاوت از نمایشگاههای قبل، به شکل خیره‌کننده، محل حضور رهبران و بزرگان صنعت تکنولوژی جهان شد و همزمان، استقبال کم سابقه از سمت بازدیدکنندگان کشورهای مختلف برای حضور در این نمایشگاه به عمل آمد. بنابر آمار ارائه شده از سوی مرکز تجارت جهانی دبی به عنوان برگزارکننده نمایشگاه سالانه جیتکس، ۵۲ درصد از شرکت‌کنندگان امسال برای اولین بار در این رویداد حضور داشتند. رشد چشمگیر استقبالکنندگان از رویداد امسال نسبت به سال گذشته، انعکاسی از افزایش قابلتوجه تقاضا در بازارهای نوظهور و محبوب صنعت تکنولوژی به خصوص در زمینههای متاورس، وب ۳، هوش مصنوعی، بلاک‌چین، شبکه مخابراتی ۶G، رایانش ابری یا کلاد، صنعت فینتک و بزرگداده است. حضور بیش از ۲۵۰ نهاد دولتی به عنوان شرکای تجاری بخش خصوصی و همکاران پروژههای استراتژیک آنها، نشان از اهمیت فناوریهای مدرن و اقتصاد دیجیتال در میان کشورهای مختلف دارد. در جیتکس امسال، آفریقا به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد دیجیتال آینده جهان معرفی شد. آفریقا حالا لقب قاره نوظهور جهان تکنولوژی را به خود اختصاص داده است.
در شهری که زمستان به خود نمی‌‌‌بیند، تیغ آفتاب هنوز هم برنده و سوزاننده است؛ خاصه اگر ترافیک، نصیب و تقدیر باشد. خیابان‌‌‌های دبی در چند روز گذشته شلوغ‌‌‌تر از همیشه، میزبان گردشگرانی از صدها کشور جهان بود و شهر آسمان‌‌‌خراش‌‌‌ها، زنده‌‌‌ترین روزهایش را سپری کرد. گرما و شرجی هوا، تسلیم جنب‌‌‌وجوشی بود که در زیر پوست این شهر جریان داشت؛ هیجانی که در اکتبر هر سال دبی را در خود غرق می‌کند و همیشه خبر از تازه‌‌‌هایی دارد که آن را با آینده پیوند می‌دهند. «جیتکس» حالا ۴۲ سال است که تصویری از نادیده‌‌‌های پیش‌‌‌رو و مدرنیته را برای کشورهای حوزه خلیج فارس و خاورمیانه، به ارمغان آورده. این رویداد به تدریج توانسته جایگاه خودش را در میان مهم‌ترین کنگره‌‌‌ها و نمایشگاههای صنعت تکنولوژی به خوبی تثبیت کند و عنوان یکی از تاثیرگذارترین و بزرگ‌ترین نمایشگاههای این حوزه را در اختیار بگیرد.
آفریقا بزرگ‌ترین اقتصاد دیجیتال آینده
رانندگان تاکسی دبی در روزهای میانی ماه اکتبر، کلافه از ترافیک سنگین، عرصه را به خطوط متروی سریع این شهر واگذار می‌کردند و روزی چند بار به مسافرانی که مقصدشان مرکز تجارت جهانی بود، توصیه می‌کردند که خودشان را به اولین ایستگاه قطار شهری برسانند. با این اوصاف ایستگاه متروی مرکز تجارت جهانی در روزهای برگزاری نمایشگاه جیتکس، هجوم بی‌‌‌سابقه مسافران را تجربه کرد و همین بود که نیروهای پلیس برای برقراری نظم و هماهنگی بهتر، به کمک کارکنان مترو آمده بودند. سفر در مسیر خط قرمز متروی دبی و به سمت مرکز تجارت جهانی، تنوع ملیتی شرکت‌کنندگان و بازدیدکنندگان جیتکس را به خوبی تصویر می‌کرد. در واقع هیاهوی جیتکس ۲۰۲۲ از خیابان‌‌‌ها و خطوط مترو کاملا عیان بود و با ورود به مرکز تجارت جهانی بیشتر و بیشتر می‌‌‌شد.
حاکمان دبی اما این اشتیاق را با شتاب گرفتن رشد اقتصاد دیجیتال در جهان معنا کرده‌‌‌اند و به همین دلیل هم جیتکس چهل‌‌‌ودوم را بر این روند متمرکز و بخش‌‌‌های متنوعی برای آن تعریف و یک رویداد تکنولوژی فراگیر را با حضور بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان و البته بخش اختصاصی استارت‌آپ‌‌‌ها، برگزار کردند. با این همه جیتکس امسال با استقبال غیرمنتظره‌‌‌ای مواجه شد؛ رویدادی که در ۲۶ سالن بزرگ برگزار شد و در نهایت سه سالن دیگر هم به آنها اضافه شدند که فعالان و علاقه‌مندان بخش‌‌‌های مختلف تکنولوژی در مدتی کم غرفه‌‌‌هایشان را اجاره کردند. نمایشگاه امسال با شعار «جهان دیجیتال آینده» از دهمین روز ماه اکتبر در زمینی به وسعت ۳۳ زمین فوتبال، آغاز به کار کرد. جیتکس ۲۰۲۲ در مدت پنج روز، میزبان بیش از ۵هزار شرکت‌کننده، بیش از صد‌هزار بازدیدکننده، بیش از ۸۰۰ استارت‌آپ و بیش از‌هزار سخنران و متخصص از بیش از ۱۷۰ کشور جهان بود. بنابر آمار ارائه شده از سوی مرکز تجارت جهانی دبی به عنوان برگزارکننده نمایشگاه سالانه جیتکس، ۵۲درصد از شرکت‌کنندگان امسال برای اولین بار در این رویداد حضور داشتند. رشد چشمگیر استقبالکنندگان از رویداد امسال نسبت به سال گذشته، انعکاسی از افزایش قابلتوجه تقاضا در بازارهای نوظهور و محبوب صنعت تکنولوژی به‌خصوص در زمینههای متاورس، وب ۳، هوش مصنوعی، بلاک‌چین، شبکه مخابراتی ۶G، رایانش ابری یا کلاد، صنعت فینتک و بزرگداده است. حضور بیش از ۲۵۰ نهاد دولتی به عنوان شرکای تجاری بخش خصوصی و همکاران پروژههای استراتژیک آنها، نشان از اهمیت فناوریهای مدرن و اقتصاد دیجیتال در میان کشورهای مختلف دارد. جیتکس امسال با هدف گردهم آوردن زیرمجموعه‌‌‌های تجاری، اقتصادی و فرهنگی مرتبط و تاثیرگذار بر اکوسیستم فناوری و همچنین برای همراهی با روندهای جهانی این صنعت، بخش‌‌‌های جدیدی را هم در نظر گرفت. بخش جیتکس جهانی میزبان رهبران و مدیران تراز اول صنعت تکنولوژی از سرتاسر دنیا بود که بیش از هر چیز، بر اقتصاد دیجیتال به عنوان پدیده انقلابی سال‌های آینده تمرکز داشت؛ تا جایی که به گفته معاون بخش مدیریت رویدادهای مرکز تجارت جهانی دبی، بزرگان تکنولوژی دنیا در تلاش هستند تا تاثیر نفوذ تکنولوژی در جامعه، اقتصاد و آینده کشورها را به شکلی منطقی توجیه کنند. «تریکسی لومیرمند» معتقد است که سرنوشت تمام کشورها با اقتصاد دیجیتال پیوند خورده است.
به این ترتیب بود که در جیتکس امسال، آفریقا به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد دیجیتال آینده جهان معرفی شد. آفریقا که حالا لقب قاره نوظهور جهان تکنولوژی را به خود اختصاص داده است، حضور پررنگی در نمایشگاه جیتکس امسال داشت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی و همکاری با آژانس توسعه دیجیتال کشور مراکش نمودی از آن بود. نتیجه این همکاری افتتاح «جیتکس آفریقا» است که از ۳۱ ماه مه تا دوم ژوئن سال ۲۰۲۳ در مراکش برگزار خواهد شد تا توجه همه را به جوان‌‌‌ترین قاره جهان با پتانسیلی بالا و گسترده در زمینه تکنولوژی جلب کند. در همین راستا بررسی‌‌‌های انجام شده نشان می‌دهد که سیاست‌های سازگار با صنعت تکنولوژی در قاره آفریقا باعث رشد و سرازیر شدن سرمایه‌گذاری‌‌‌ها به کشورهای این قاره خواهد شد؛ تا جایی که پیش‌بینی می‌شود بازار تکنولوژی قاره سیاه از ارزش فعلی ۱۱۵میلیارد دلاری، به ارزش ۷۱۲میلیارد دلار در سال ۲۰۵۰ برسد و همچنین میزان رشد سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌‌‌های آن تا ۶برابر بیشتر از هر جای دیگری در دنیا باشد. حالا مراکش با جایگاه سوم در فهرست بانک جهانی از کشورهایی با سهولت راه‌‌‌اندازی کسب و کار و عنوان پنجمین اقتصاد بزرگ آفریقا قرار است به مرکز نوظهور تکنولوژی در آفریقا تبدیل شود. احتمالا به همین خاطر هم غرفه مراکش در جیتکس ۲۰۲۲ هر روز با رقص و آوازهای بومی به استقبال این اتفاق می‌‌‌رفتند و البته توجه بازدیدکنندگان را به خودشان جلب می‌کردند
جهانی به گستره متاورس
«جهان دیجیتال آینده» شعار جیتکس امسال بود و طبیعتا رونق بازارهای مربوط به وب۳، متاورس، فینتک، فناوریهای بلاک‌چین و بازاریابی دیجیتال، در این انتخاب بی‌‌‌تاثیر نبوده است. با این اوصاف بود که مسوولان برگزاری جیتکس ۲۰۲۲ دو بخش تازه را به این رویداد اضافه کردند که غرفه‌‌‌های آن در کمتر از دو ماه به کلی اجاره رفتند. GlobalDevSlam یکی از این بخش‌‌‌های تازه بود که در واقع به بزرگ‌ترین رویداد کدنویسی خاورمیانه تبدیل شد و البته جایی برای حضور بیش از ۱۰هزار برنامه‌‌‌نویس و توسعه‌‌‌دهنده از بزرگ‌ترین شرکت‌های تکنولوژی جهانی مانند آمازون، مایکروسافت، گوگل، اوراکل و رد هت. این رویداد که به طور کامل از پیش ثبت‌‌‌نام شده بود، در راستای هدف امارات متحده عربی برای تبدیل شدن به بهترین اکوسیستم جهان برای کدنویسان و توسعه‌‌‌دهندگان، شکل گرفت. دولت امارات از مدت‌‌‌ها پیش برای رسیدن به این هدف برنامه‌‌‌ریزی کرده است و گواه آن معرفی ۱۰ طرح برای تقویت ۱۵هزار کدنویس در طول ۶ ماه و همچنین اعطای ویزای طلایی این کشور به صد‌هزار کدنویس مجرب از سراسر جهان است.
بخش جدید دیگر، X-VERSE بود که با همکاری پلت‌فرم واقعیت مجازی سه‌‌‌بعدی و غیرمتمرکز «دیسنترالند» (Decentraland) برگزار شد. این بخش، یکی از فراگیرترین سفرهای متاورسی و تجربه‌‌‌های بی‌‌‌نظیر و دیده نشده را برای شرکت‌کنندگان به ارمغان آورد. مطالعات موردی در دنیای واقعی و تجربه‌‌‌های نادیده مجازی در بسترهای مختلف بازی‌‌‌های ویدئویی، آموزش، بهداشت و سلامت، خرده‌‌‌فروشی و فضاهای کاری آینده، به شرکت‌کنندگان و بازدیدکنندگان جیتکس کمک کردند تا درک بهتری از روند توسعه تکنولوژی در آینده نزدیک داشته باشند. اقتصاد متاورسی به سرعت در حال رشد است و آخرین گزارش تحقیقاتی منتشر شده از سوی «مک‌‌‌کنزی‌اند کمپانی» (McKinsey & Company) در این زمینه نشان می‌دهد که ارزش بازار متاورس تا سال ۲۰۳۰ به ۵ تریلیون دلار خواهد رسید. ارزش اقتصادی ایجاد شده توسط متاورس نشان می‌دهد که نقش تجارت الکترونیک به عنوان یک اهرم فشار اقتصادی با ارزش ۶/ ۲ تریلیون دلاری، بسیار بیشتر از بخش‌‌‌هایی مانند آموزش مجازی با ارزش ۲۷۰میلیارد دلار، تبلیغات دیجیتال با ارزش ۲۰۶میلیارد دلار و بازی‌‌‌های رایانه‌‌‌ای با ارزش ۱۲۵میلیارد دلار است. بر اساس بررسی‌‌‌های مک‌‌‌کنزی‌اند کمپانی، شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران ریسک‌‌‌پذیر و شرکت‌های خصوصی در سال‌جاری میلادی تا کنون بیش از ۱۲۰میلیارد دلار در متاورس سرمایه‌گذاری کرده‌‌‌اند که نسبت به رقم ۵۷میلیارد دلاری آن در سال گذشته، تا بیش از دو برابر رشد داشته است. در سلسله نشست‌‌‌های تخصصی که در حاشیه این بخش و در طول روزهای برگزاری نمایشگاه جیتکس، برپا شدند، اعلام شد که بخش متاورس دبی قرار است تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۴۲هزار شغل مجازی ایجاد کرده و ارزش اقتصاد آن را تا ۴میلیارد دلار اضافه کند. در همین راستا مقامات دبی از شکل‌‌‌گیری کمیته‌‌‌ای برای قانون‌گذاری و توسعه استراتژی‌‌‌های متاورس دبی خبر دادند. عزم دولت امارات متحده عربی برای توسعه اقتصاد متاورسی آنقدر جدی است که از گردهمایی رهبران صنعت تکنولوژی جهان در جیتکس برای بررسی چالش‌ها و فرصت‌‌‌های اقتصاد مبتنی بر وب ۳، بهره گرفت.
بخش «ستاره‌‌‌های آینده» این نمایشگاه هم که در سال‌های گذشته به استارت‌آپ‌‌‌ها اختصاص داشت، در رویداد امسال به «ستاره شمالی دبی» تغییر نام داد تا بر تغییرات ایجاد‌شده در اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری در کسبوکارهای بین‌المللی تاکید کند. این بخش که با همکاری استراتژیک اتاق اقتصاد دیجیتال دبی برگزار شد، میزبان بیش از ۸۰۰ استارت‌آپ از ۶۰ کشور جهان و بیش از ۶۰۰ سرمایه‌گذار بود که در میان آنها ۳۵ استارت‌آپ تک‌‌‌شاخ از پانزده کشور جهان هم حضور داشتند. در حقیقت اختصاص فضای ویژه و بزرگ‌تر به استارت‌آپ‌‌‌ها و حتی تغییر نام این بخش، به خوبی نشانه‌‌‌ای از تمایل حاکمان امارات متحده عربی برای توسعه و رشد اکوسیستم کارآفرینی این کشور است. در همین راستا مدتی پیش، «شیخ حمدان بن راشد آل مکتوم» ولیعهد دبی و رئیس شورای اجرایی این شهر تایید کرد که سرمایه ۳۷۰میلیون درهمی برای رشد و توسعه استارت‌آپ‌‌‌های کوچک و متوسط در دبی و گسترش فعالیت‌هایشان به بازارهای جهانی اختصاص یافته است. تخمین زده می‌شود که این اتفاق به ایجاد بیش از ۸هزار شغل در دبی منجر شود.
نام‌‌‌های بزرگ در کنار فراموش‌‌‌شدگان
جیتکس امسال میزبان نام‌‌‌های بزرگ و شناخته‌‌‌شده‌‌‌ای مانند مایکروسافت، هوآوی، آی‌‌‌بی‌‌‌ام، دل تکنولوژیز، اریکسون، اچ‌‌‌پی اینترپرایز، لنوو، سیسکو و آمازون بود؛ غول‌‌‌های تکنولوژی که با برنامه‌‌‌ها و اقدامات مختلف در غرفه‌‌‌های اغلب بزرگ‌‌‌شان، توجه بازدیدکنندگان را به خودشان جلب می‌کردند. غرفه بزرگ مایکروسافت از هر سوی سالن جلب توجه می‌کرد. در بخشی از این غرفه – که سهم بزرگی از مرکز سالن را در اختیار گرفته بود- نشست‌‌‌های تخصصی در زمینه نرم‌‌‌افزار و سرویس‌‌‌ها برگزار می‌‌‌شدند. استقبال از این نشست‌‌‌ها به قدری بود که عموما جایی برای نشستن پیدا نمی‌‌‌شد. هوآوی اما غرفه بزرگ‌تری داشت که بازدیدکنندگان می‌توانستند از راهروی میانی آن عبور کرده و به مسیر خودشان ادامه دهند. به این ترتیب در هر دو سو می‌توانستند استندهای مربوط به معرفی خدمات و محصولات متنوع این شرکت بزرگ چینی را مشاهده کنند. هوآوی همچنین یکی از حامیان مالی برگزاری جیتکس ۲۰۲۲ هم بود. در همین راستا مسوول تیم ارتباط با رسانه‌‌‌های غرفه هوآوی در پاسخ به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» درباره دلیل اهمیت جیتکس و بازار خاورمیانه برای این شرکت گفت: «خاورمیانه و به‌خصوص امارات متحده عربی، بازار بزرگ و در حال رشدی دارد که فرصت‌‌‌های خوبی برای توسعه فعالیت‌های ما ایجاد می‌کنند.» او همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا برای تجارت با چین، تمایل هوآوی را به حضور در بازار خاورمیانه بیشتر کرده است، گفت: «بازار آسیا برای ما اهمیت ویژه‌‌‌ای دارد و همیشه روی آن متمرکز بوده‌‌‌ایم. این اهمیت در سال‌های اخیر بیشتر هم شده است.»آمازون هم حضور پررنگی در جیتکس امسال داشت و درست شبیه مایکروسافت در غرفه‌‌‌ای نسبتا بزرگ، میزبان نشست‌‌‌های منظم و روزانه بود که بیشتر در حوزه خدمات رایانش ابری متمرکز بودند. آمازون وب سرویس (AWS) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ارائه‌‌‌دهندگان خدمات ابری در جهان، همزمان با برگزاری جیتکس چهل‌‌‌ودوم از معرفی دومین منطقه ابری خود در امارات متحده عربی خبر داد که امکان استفاده از خدمات این شرکت را برای سازمان‌ها و شرکت‌های منطقه فراهم می‌کند. به این ترتیب ایجاد تاسیسات مربوط به این منطقه ابری در امارات اتفاق بزرگی خواهد بود که انتظار می‌رود تا ۱۵ سال آینده چیزی در حدود ۱۱میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی این کشور اضافه کند.
در جیتکس ۲۰۲۲ نام‌‌‌های قدیمی صنعت تکنولوژی هم که در سال‌های اخیر اقبال گذشته‌‌‌شان را از دست داده‌‌‌اند، حضور داشتند. شرکت ارائه‌‌‌دهنده خدمات امنیت سایبری سوفوس (Sophos) یکی از آنها بود که به عنوان یکی از حامیان نمایشگاه امسال حضور داشت و تبلیغات آن تقریبا در تمام سالن‌‌‌های مرکز تجارت جهانی دبی دیده می‌‌‌شدند؛ استندهایی که روی آنها نوشته شده بود: «آینده امنیت سایبری، ارائه امنیت سایبری به عنوان یک سرویس است.» اپسون یکی دیگر از این نام‌‌‌های قدیمی بود که در غرفه خود از تغییر رویکرد محصولات و پرینترهایش به سمت سازگاری بیشتر با محیط‌زیست خبر می‌‌‌داد و در بخش‌‌‌های مختلف غرفه‌‌‌اش کارتریج‌‌‌های جوهرافشان به صورت نمادین در سطل‌‌‌های شیشه‌‌‌ای انداخته شده بودند. نوکیا هم که قدیمی‌‌‌ترین و محبوب‌‌‌ترین نام صنعت موبایل است، در جیتکس ۲۰۲۲ حضور داشت. این شرکت که در سال‌های اخیر نتوانست با رشد انفجاری بازار موبایل‌‌‌های هوشمند همراه شود و تقریبا شکست خورد، حالا به ارائه خدمات و محصولات دیگری روی آورده است. یکی از مدیران منطقه‌‌‌ای نوکیا که در غرفه این شرکت حضور داشت، در پاسخ به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» درباره وضعیت فعلی این شرکت و حوزه‌‌‌های جدید فعالیت آن، گفت: «این روزها تقریبا همه این سوال را از ما می‌‌‌پرسند؛ اگرچه نوکیا دیگر حضور فعالی در بازار موبایل ندارد، اما هنوز مدل‌‌‌هایی را در حجم اندک و به کمک تولیدکنندگان دیگر به بازار عرضه می‌کند. با این حال، نوکیا حالا بیشتر بر ارائه خدمات مربوط به شبکه‌‌‌های مخابراتی از جمله توسعه شبکه‌‌‌های ۵G و ۶G متمرکز است. این شرکت بیشتر در حوزه خدمات سازمانی فعال است و دیگر چندان ارتباط مستقیمی با کاربران نهایی و مصرف‌کنندگان ندارد.»
ستاره‌‌‌های آینده در غرفه‌‌‌های کوچک
سالن بزرگ زعبیل که تقریبا در انتهای مرکز تجارت جهانی دبی قرار دارد، امسال به استارت‌آپ‌‌‌های پرتعداد از کشورهای مختلف اختصاص داشت. پس چندان عجیب نبود که از همان لحظه ورود به سالن زعبیل، پویایی و هیجان این شرکت‌های نه چندان بزرگ به بازدیدکنندگان هم القا شود. بعضی غرفه‌‌‌ها که نسبتا بزرگ بودند و در مرکز سالن قرار داشتند، به کشورهایی از جمله برزیل، ژاپن، کره‌‌‌جنوبی و ایتالیا اختصاص داشتند که در آنها استارت‌آپ‌‌‌های کوچک و متوسط خودشان را معرفی می‌کردند. حاشیه دورتادور سالن زعبیل اما محل غرفه‌‌‌های کوچک ولی دوستانه‌‌‌ای بودند که سعی داشتند از همان فضای نه چندان جالب توجه برای معرفی و توضیح محصولات و خدماتشان بهره بگیرند. در حاشیه زعبیل پنجم، استارت‌آپ‌‌‌های ایرانی در کنار یکدیگر و در همان غرفه‌‌‌های کوچک، امیدهایشان را هجی می‌کردند. آنها از هر فرصتی برای معرفی خودشان استفاده می‌کردند و با اشتیاق فعالیت‌هایشان را توضیح می‌‌‌دادند. «مهناز محمدی» مدیر بازاریابی استارت‌آپ «اینترک» در این مورد به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «جیتکس فرصت خوبی برای ماست و امیدواریم که بتوانیم فعالیت‌هایمان را به کشورهای دیگر هم گسترش بدهیم.» یکی از مسوولان غرفه شرکت «بهفالب» هم درباره حضور در جیتکس گفت: «ما اولین نرم‌‌‌افزار فرآیندکاوی را در ایران ارائه داده‌‌‌ایم و امیدواریم این عرصه جدید فرصت‌‌‌های رشد جدیدی را برای ما فراهم بیاورد.»
شور و هیجان در سالن زعبیل با برپایی جلساتی جهت معرفی محصولات و خدمات استارت‌آپ‌‌‌های حاضر برای جلب نظر سرمایه‌گذاران و نشست‌‌‌هایی تخصصی و گفت‌وگومحور درباره کارآفرینی و توسعه اکوسیستم استارت‌آپی، تعبیر می‌‌‌شد؛ شوقی که به عقیده مسوولان برگزاری نمایشگاه جیتکس امسال، نشان از امید برای رشد در جهان دیجیتال آینده دارد. جیتکس ۲۰۲۲ اگرچه روز جمعه به کار خود پایان داد، اما نویددهنده فرصت‌‌‌ها و پیشامدهای تازه‌‌‌ای در جهان دیجیتال و صنعت تکنولوژی – به‌خصوص برای کشورهای منطقه خاورمیانه- است؛ ارمغانی که هرگز رنگ یأس و دلسردی به خود نمی‌گیرد.
