با دستور شورای امنیت کشور، اینترنت در ایران محدود و اینستاگرام فیلتر شد. اتفاقی مشابه آبان ۹۸ که گرچه فیلترینگ تلگرام به صورت موقت بود اما چند ماه بعد این پیام رسان با دستور قضائی فیلتر و دسترسی آزادانه به آن محدود شد.
برای کاربران ایرانی اوضاع کنونی بی شباهت به آن سال نیست، از دسترس خارج اینستاگرام یک هراس چند ماهه بود که ۳۱ شهریور عینیت پیدا کرد.زنگ خطر از مدت ها قبل به صدا درآمده بود و از اواخر مرداد ماه سال جاری شدیدتر شده بود.
هفته آخر مرداد ماه بود که کاربران ایرانی اینستاگرام با رشد اختلال و بعضا قطعی‌های مکرر روبرو شدند. این دلهره با به جریان افتادن بررسی طرح صیانت و درنهایت تصویب آن در نیمه شهریور سال جاری توسط شورای عالی فضای مجازی تشدید شد.
بیشتر بخوانید : اختصاص ۱۱۶۷ هزار میلیارد تسهیلات به صنعت
پس از مرگ مهسا امینی دختر ۲۲ ساله بازداشت شده از سوی گشت امنیت اخلاقی و اعتراضات مردمی پس از آن، اینستاگرام به دستور شورای امنیت کشور فیلتر شد. گرچه هنوز درباره موقتی و یا دائمی بودن این محدودیت موضعی گرفته نشده است اما سخنان جمعه شب وزیر کشور این احتمال را مطرح کرد که در صورت کنترل اعتراضات محدودیت ها برداشته می شود.اما چرا محدودیت در دسترسی به اینستاگرام برای بسیاری از ایرانیان دلهره آور است.
هر چند کاربران در شبکه‌های اجتماعی معتقد بودند که فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ توسط شرکت متا صورت گرفته است، اما متا در پاسخ به ادعای کاربران عنوان کرد که فیلترینگ از جانب این شرکت نبوده و در حال پیگیری وضعیت است. فیلترینگ اینستاگرام که حالا دیگر به بستری برای درآمدزایی بسیاری تبدیل شده، نگرانی جدی کسب‌وکارهای فعال در این شبکه اجتماعی را به دنبال داشته‌است. طبق آماری که در سال گذشته منتشر شد، بالغ بر ۱۰ میلیون کسب‌وکار خرد در بستر این شبکه اجتماعی فعالیت دارند. این در حالی است که از روز پنج‌شنبه اپ‌استورها نیز از فیلترینگ و اختلالات موجود مصون نماندند؛ حالا دو اپ‌استور مهم گوگل‌پلی و اپ‌استور اپل از دسترس کاربران ایرانی خارج شده‌اند. بعضی کارشناسان معتقدند که ممکن است این قطعی‌ها دائمی باشد. برآورد نت‌بلاکس از خسارت اقتصادی هر ساعت قطعی و اختلال اینترنت در ایران، بیش از ۱.۵ میلیون دلار معادل ۴۵ میلیارد تومان است.
شبکه اجتماعی گره خورده با معیشت مردم
اینستاگرام در ایران یک شبکه اجتماعی به اشتراک گذاشتن فیلم و تصویر نیست بلکه یک بستر کسب و کار و تامین معیشت است.
گرچه آمار و ارقام رسمی وجود ندارد اما اظهارات مسئولان رسمی نشان می دهد تعداد زیادی کاربر فعال در این پلتفرم صاحب کسب وکار هستند. ایرنا مرداد ماه سال جاری به نقل از ابوالحسن فیروز ابادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور نوشت: ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار واحد صنفی مجازی در کشور تنها در اینستاگرام فعال است.
مرکز پژوهشی بتا نیز پیش تر اعلام کرده بود، در سال ۱۳۹۹ بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار کسب و کار در اینستاگرام فعال هستند که از این تعداد حداقل ۲۰۰هزار کسب‌وکار بزرگ و متوسط و ۵۰۰ هزار کسب‌وکار استانی و بومی هستند. یعنی هر کدام از این صفحات، منبع درآمد ماهانه یک یا چند نفر بوده است.
براساس گزارش سال گذشته مرکز آمار ایران نیز معادل ۱۱ میلیون نفر از طریق شبکه‌های مجازی کسب درآمد می‌کنند. از این میزان حدود ۹ میلیون نفر یعنی ۸۳ درصد از طریق اینستاگرام در حال کسب درآمد هستند.
پیش بینی می شود با تشدید محدویت های اینترنت در ایران این درآمد این گروه به شدت کاهش یابد. پیش از تشدید این محدودیت ها ، استارت‌آپ «پادرو» که در زمینه ارائه ابزارهای هوشمند برای کمک به بهبود فروش و ارسال سفارش‌‌‌‌های آنلاین فروشگاه‌‌‌‌های اینترنتی فعالیت می‌کند؛ وضعیت فروش مرداد ماه فروشگاه‌‌‌‌های اینستاگرامی ایرانی را نامناسب ارزیابی کرد.
براساس گزارش این استارت آپ با کندی اینترنت و او‌‌‌‌ج‌‌‌‌گیری اختلال در دسترسی به اینستاگرام، میزان بازدید از این فروشگاه‌‌‌‌ها در مقایسه با تیر ماه، حدود ۳۵درصد کاهش داشته و ادامه اختلال ها منجر به افت فروش این کسب و کارها بین ۱۰ تا ۵۰درصد شده بود.
بیشتر بخوانید : کودتا در چین و حبس «شی جین پینگ»
حال با فیلتر کامل پلتفرم اینستاگرام پیش بینی می شود؛ کسب وکارهای اینترنتی بیش از گذشته آسیب ببینند. در نیمه اول اردیبهشت ۱۳۹۷ که پلتفرم تلگرام در دولت دوم روحانی فیلتر شد. کسب و کارهای اینترنتی اگرچه به شدت آسیب دیدند؛ اما به تدریج از تلگرام به اینستاگرام نقل مکان کردند. اما امروز هیچ پلتفرمی جایگزین اینستاگرام در کشور وجود ندارد. درضمن پس از همه گیری کووید ۱۹ فعالیتهای خرد و اینترنتی بر بستر اینستاگرام بیش از پیش شدت گرفت.
براین اساس از نگاه محمد رضا دادگستر پژوهشگر سیاستگذاری، ۹۰ درصد کسب و کارهای اینترنتی وابسته به اینستاگرام آسیب خواهند دید. او با اشاره به اینکه بسیاری از کسب و کارهای وابسته به اینستاگرام سایت فروش ندارند؛ بی شک با بحرانی جدید روبرو خواهیم شد.
بحران که می تواند از جنس بیکاری و از دست رفتن درآمد برای امرار معاش باشد. زیرا اینستاگرام بستری برای فروش فعالانی بود که امکان تامین واحد تجاری نداشتند و از طریق فروش آنلاین کسب درآمد می کردند.
محدودیت موقت این شبکه اجتماعی به منزله تعطیلی واحدهای تجاری است.
رضا الفت نسب عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی بر این باور است، فیلترینگ اینستاگرام چه در کوتاه مدت و چه در بلند مدت ضربات سهمگینی به معاش بیش از ۹ میلیون نفر کاربر فعال در اینستاگرام خواهد زد.
او با اشاره به رشد کسب و کارهای اینترنتی وابسته به اینستاگرام در سالهای پس از فیلترینگ تلگرام و همه گیری کرونا تاکید کرد: بی شک فیلتر شدن دائمی اینستاگرام، بار جدیدی به کشور تحمیل خواهد کرد که معلوم نیست کدام بخش آن را خواهد کشید.
الفت افزود: به صورت جسته و گریخته می شنویم که میگویند این فیلترینگ را ادامه دهیم که ما امیدواریم این اتفاق نیفتد چون بحران اقتصادی جدید در دل خود بحران اجتماعی دیگر متولد خواهد کرد.
او تاکید کرد: ما امروز پلتفرمی جایگزین اینستاگرام نداریم که بخواهیم کسب و کارهای اینترنتی را به آن منتقل کنیم. ساخت یک پلتفروم که قابلیت فعالیت اقتصادی داشته باشد در کوتاه مدت امکان پذیر نیست.
او با نقد عملکرد وزارت ارتباطات از دولت خواست در راستای کاهش فشار روانی بر فعالان اقتصادی این حوزه حداقل زمان فیلترینگ را مشخص کنند.
فعالان این حوزه تاکید کردند بیکاری یکی از جلوه ناامنی نرم است دولت نمی تواند به بهانه تامین امنیت به این جلوه از ناامنی احتمالی بی توجه باشد.
