مولود کعبه به‌معنای زاده شده در کعبه، به ماجرای تولد امام علی(ع) در کعبه اشاره دارد که از فضایل اختصاصی او به‌شمار می‌رود.
حداقل شانزده منبع اهل سنت و پنجاه منبع شیعه نقل کرده که امام علی(ع) در کعبه متولد شده است. منابع مختلف شیعه و سنی گزارش تولد امام علی(ع) در کعبه را متواتر دانسته‌اند. البته درباره جزئیات آن اختلافاتی وجود دارد. درباره تولد امام علی(ع) در کعبه، کتاب‌های متعددی نوشته شده است. از جمله آنها کتاب «علی وَلیدُ الکَعبه»، نوشته میرزا محمدعلی اردوبادی (۱۳۱۲-۱۳۸۰ق) است که ترجمه فارسی آن، «یگانه مولود کعبه» نام دارد.
منظور از «مولود کعبه»، امام علی(ع) نخستین امام شیعیان است و به تولد او در کعبه اشاره دارد.علامه امینی از شانزده منبع اهل سنت و پنجاه منبع شیعه نقل کرده که امام علی در کعبه متولد شده است.او از ۴۱ شاعر از قرن دوم تا قرن چهاردهم قمری نیز نام برده که در اشعار خود به تولد امام علی در کعبه اشاره کرده‌اند.
در شرحی که بر احقاق الحق نوشته شده، ولادت امام علی در کعبه از هفده منبع اهل سنت نقل شده است.سبط بن جوزی، ابن صباغ مالکی،و علی بن برهان الدین حلبی،از علمای اهل سنت هستند که از تولد امام علی در کعبه سخن گفته‌اند. در المُستَدَرک عَلَی الصَّحیحَینو کفایة الطالببر تولد امام علی در کعبه، ادعای تواتر شده است.
ماجرا :
ماجرای تولد امام علی در کعبه در منابع به سه گونه ذکر شده است:
در کتاب مَناقب اِبْن مَغازِلی (درگذشته ۴۸۳ق) از امام سجاد(ع) نقل شده، پیامبر، ابوطالب را غمگین دید و از علت آن پرسید. ابوطالب گفت که همسرش فاطمه بنت اسد درد زایمان گرفته است. آن دو به همراه پیامبر به کعبه آمدند، ابوطالب، فاطمه بنت اسد را در کعبه نشاند. پس از آنکه علی به دنیا آمد، پیامبر او را تا منزلشان برد.
شیخ صدوق در کتاب‌های حدیثی خود، علل الشرائع، معانی الأخبارو امالیو پس از او برخی دیگر از مُحَدِّثانبه نقل از يَزيد بن قَعْنَب آورده‌اند که فاطمه بنت اسد در کنار کعبه بود که او را درد زایمان گرفت. او از خدا خواست که زایمان برایش آسان شود. در این هنگام کعبه از پشت شکافته شد و فاطمه داخل آن رفت. سپس شکاف دیوار به هم آمد. او همچنین از یزید بن قعنب نقل کرده: ما هرچه کردیم نتوانسیتم در کعبه را باز کنیم. از این‌رو متوجه شدیم که این کار از جانب خدا انجام شده است. فاطمه بنت اسد پس از چهار روز در حالی که علی را در دست داشت، از کعبه خارج شد.
به‌گفته حسن بن علی طبری (زنده در ۷۰۱ق) در کتاب تُحفة الابرار، فاطمه بنت اسد مادر حضرت علی(ع)، در حال طواف کعبه بود که او را درد زایمان گرفت و طاقت برگشت به منزل نداشت. از این‌رو به کعبه روی آورد، در کعبه باز شد و او داخل کعبه شد. در بسته شد و او فرزندش را در کعبه به دنیا آورد. او سه روز در کعبه بود.
ماجرای حکیم بن حِزام
شیخ مفید ولادت امام علی(ع) در کعبه را از فضائل اختصاصی او دانسته که قبل از آن برای کسی اتفاق نیفتاده و پس از آن هم اتفاق نخواهد افتاد. با این حال در برخی از منابع اهل سنت آمده است که یکی از اصحاب پیامبر(ص) به‌نام حکیم بن حِزام [یادداشت ۱] هم در کعبه به دنیا آمده است. البته برخی معتقدند این روایت با انگیزه انکار فضائل امام علی(ع) از سوی خاندان زُبیر از اصحاب پیامبر، به دلیل دوستی عموزاده خود، این مطلب را جعل کرده باشند؛ چرا که نسب حکیم بن حزام بن خویلد بن اسد بن عبدالعزی و خاندان زبیر در اسد بن عبد العزی مشترک است.
مُصعَب بن عثمان مجهول است و در کتاب‌های رجالی نامی از او برده نشده است.
روایت مُرسَل است؛ چراکه مصعب بن عثمان راوی این ماجرا، سال‌ها پس از این ماجرا به دنیا آمده است. بنابراین نمی‌توانسته بی‌واسطه این ماجرا را نقل کند.
درادبیات واشعار :
در طول تاریخ پس از ولادت امام علی (ع) ماجرای ولادت حضرت در کعبه، در ادبیات و نیز اشعار شاعران و دانشمندان شیعی وسنی به این ماجرا اشاره شده است. سید حمیری، (م ۱۷۹ ق.) می گوید:«ولدته فی حرم الاله و امنه» «والبیت حیث فناؤه و المسجد»مادرش او را در حرم خدا و خانه امن او به دنیا آورد، که آنجا آستانه و سجده گاه اوست. ابن ابی الحدید معتزلی، (م ۶۵۶ ق.) در ضمن قصیده معروفش می گوید:هوالذی بیت الله مولده/ فطهر البیت من ارجاس و اوثان(ترجمه: او همان شخصیت والامقامی است که بیت خدا زادگاه او بود، و ازاین خانه خدا را از پلیدی بتها پاک و پاکیزه نمود.
تک‌نگاری‌ها :
آثاری درباره ماجرای تولد امام علی(ع) در کعبه نوشته شده است که برخی از آنها عبارت‌اند از:
«علی ولید الکعبه»، نوشته محمدعلی اردوبادی: این کتاب هم به‌صورت مستقل و هم در ضمن موسوعة العلامة الاردوبادی منتشر شده است. ترجمه فارسی آن «یگانه مولود کعبه» نام دارد.
«ولید الکعبه»، اثر سید محمدرضا حسینی جلالی: این کتاب چندین رساله و مقاله درباره تولد امام علی(ع) در کعبه را در بردارد و در سال ۱۳۸۳ش منتشر شده است.
«المولود فی بیت الله الحرام علی بن ابی‌طالب اَم حکیم بن حزام» ، اثر سید نبیل حسنی: نویسنده در این کتاب تلاش کرده اثبات کند که مولود کعبه از فضائل اختصاصی امام علی(ع) است. و آن را زبیر بن بکار و عمویش مُصعَب بن عبدالله به‌جهت دشمنی با امام علی(ع) برای حکیم بن حزام جعل کرده‌اند
منابع :
ابن صباغ مالکی، علی بن محمد، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، قم، دار الحدیث، ۱۴۲۲ق.
ابن مغازلی، علی بن محمد، مناقب الامام علی بن ابی‌طالب، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۲۴ق.
امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر، ۱۴۱۶ق.
حاکم نیشابوری،محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۲ق.
حسنی، سید نبیل، المولود فی بیت الله الحرام علی بن ابی‌طالب اَم حکیم بن حزام، کربلا، العتبة الحسینیة المقدسه قسم الشئون الفکریه و الثقافیه، ۱۴۳۳ق/۲۰۱۲م،
حلبی، علی بن برهان‌الدین، السیرة الحلبیة فی سیرة الأمین المأمون، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۰ق.
محمدی ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه امیر‌المومنین علیه‌السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۹ش.
سبط بن جوزی، یوسف بن فرغلی بن عبدالله البغدادی، تذكرة الخواص، بیروت، مؤسسة أهل البیت، ۱۴۰۱ق.
شامی، یوسف بن حاتم، الدر النظیم فی مناقب ائمه اللهامیم، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۲۰ق.
شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۰ق.
شیخ صدوق، محمد بن على، الأمالی، تهران، انتشارات كتابچى، ۱۳۷۶ش.
شیخ صدوق، محمد بن على، معانی الأخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
شیخ صدوق، محمد بن على،علل الشرائع، قم، كتاب فروشى داورى، ۱۳۸۵ش.
شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، ۱۴۱۴ق.
طبری، محمد بن علی بن رستم طبری، بشارة المرتضی لشیعة المرتضی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین بقم المشرفه، ۱۴۲۰ق.
طبری، عماد الدین حسن بن علی، تحفة الابرار، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۶ق.
قرشی اسدی مکی، زبیر بن بكار، جمهرة نسب قریش و اخبارها، تحقیق: محمود محمد الشاکر، مطبعة المدنی، ۱۳۸۱ق.
گنجی الشافعی، محمد بن یوسف، كفایة الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب، تهران، دار أحیاء تراث اهل البیت (ع)، ۱۴۰۴ق.
مرتضی عاملی، سید جعفر، الصحیح من سیرة النبی الأعظم(ص)، قم، دار الحدیث، ۱۴۲۶ق.
مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین، شرح احقاق الحق، قم، مکتبه آیت الله مرعشی، بی‌تا.
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
نویسنده : سهیل احمدی
