لیلة الرغائب به نخستین شب جمعه ماه رجب گفته می‌شود. در آموزه‌های اسلامی آمده‌است که در این شب فرشتگان بر زمین نزول کرده تا رحمت الهی را به جامعه بشری عرضه نمایند. هنگامی که مقداری از شب گذشت، هیچ فرشته‌ای در آسمان‌ها و زمین نمی‌ماند مگر این که در کعبه و اطراف آن جمع می‌شوند .
بر اساس روایتی از پیامبر (ص) در این شب فرشتگان به کعبه می‌آیند و از خداوند درخواست می‌کنند شخص روزه‌دار در ماه رجب را ببخشد. در این شب زمین خاکی پر از فرشتگان می شود که از آسمان سرازیر شده‌اند در زمین سکنا برگزیده‌اند و مسئول بردن پیغام از نیت‌های پاک بندگان به خداوند هستند؛ بنابراین علاوه بر تاکید داشتن بر به جا آوردن اعمال این شب ، فرصت و امکان نیت آرزوهای دست یافتنی و به حق را نمی‌توان از دست داد.

معنای کلمه لیلة الرغائب
لیله به معنای شب است و کلمه «رغائب» جمع «رغیبه» به معنای چیزی است که مورد رغبت و میل و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان است. بنابراین «لیلة الرغائب» هم می‌تواند به معنای شبی باشد که میل و توجه به آن بسیار است و هم می‌تواند به معنای شبی باشد که در آن عطا و بخشش خدا بسیار است. با توجه به روایتی که در فضیلت این شب نقل شده هر دو معنا درست است

البته چند سالی است که این شب به عنوان، «شب آرزوها» مطرح شده و برخی بدون توجه به ماهیت این شب، بالن‌های آرزوی خود را به هوا می‌فرستند! در حالی که آیت‌الله جوادی آملی از مراجع عظام تقلید معتقد است: لیلة الرغائب به معنای شب آرزوها نیست، بلکه شب رغبت‌ها و گرایش‌ها و مجذوب‌شدن‌ها است، لذا آن را گرایش و میل و شوق را می‌گویند رغبت، در برابر رهبت

گروهی از علمای اسلامی انجام اعمال لیلة الرغائب را به امید مطلوبیت (رجاءً) جایز می‌دانند
شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان درباره این شب می‌نویسد: بدان که شب جمعه اول ماه رجب را «لیلة الرغائب» گویند و از برای آن عملی از حضرت رسول (ص) با فضیلت بسیار وارد شده که سید بن طاووس در کتاب اقبال و علامه مجلسی در اجازه نبی زهره آن را نقل کرده‌اند. از جمله فضیلت‌هایی که برای آن بر شمرده‌اند اینکه به سبب شرافت این شب گناهان بسیار از کسانی که اعمال خاصی را انجام دهند آمرزیده می‌شود

بیان شده از جمله اعمال این شب نمازی است که اگر شخص آن را به جا آورد، پس از مرگ هنگامی که در قبر گذاشته شود خداوند تبارک و تعالی ثواب نمازش را به سوی او به بهترین صورت می‌فرستد تا همدم او شود و او را از تنهایی بیرون آورد

رسول خدا (ص) من باب فضیلت و برکت ماه رجب در روایتی فرموده اند :
«وَ لَکِنْ لَا تَغْفُلُوا عَنْ أَوَّلِ لَیْلَهٍ جُمُعَهٍ فِیهِ [منه‏] فَإِنَّهَا لَیْلَهٌ تُسَمِّیهَا الْمَلَائِکَهُ لَیْلَهَ الرَّغَائِبِ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ إِذَا مَضَی ثُلُثُ اللَّیْلِ لَمْ یَبْقَ مَلَکٌ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا یَجْتَمِعُونَ فِی الْکَعْبَهِ وَ حَوَالَیْهَا وَ یَطَّلِعُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ اطِّلَاعَهً ( إقبال الأعمال (ط – القدیمه)،ج‏۲ ،فصل فیما نذکره من عمل أول جمعه من شهر رجب …..، ص :۶۳۲ ).

اعمال این شب :
بر پایه حدیثی که از پیامبر(ص) در کتاب اقبال الاعمال سید بن طاووس نقل شده، این شب را ملائکه، لیلة الرغائب نامیده‌اند.
در روایت لیلة الرغائب آمده است نخستین پنج‌شنبه ماه رجب روزه گرفته شود و در شب جمعه، بعد از نماز عشاء تا قبل از نیمه شب، دوازده رکعت نماز اقامه شود که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌شود و در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره قدر، و دوازده مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود و پس از نماز هفتاد بار ذکر «اَللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحمّدٍ النَّبیِّ الاُمِّیِّ وَ عَلَی آلِهِ» گفته می‌شود. پس از آن در سجده هفتاد بار ذکر «سُبّوحٌ قُدّوسٌ رَبُّ المَلائِکَةِ وَ الّروحِ»، و پس از سر برداشتن از سجده، هفتاد بار ذکر «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِّیُّ الْاَعْظَمُ» گفته می‌شود. همچنین نمازگزار باید دوباره به سجده برود و هفتاد مرتبه ذکر «سُبّوحٌ قُدّوس رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرّوحِ» بگوید و سپس می‌تواند حاجت خود را از خدا بخواهد.

اسناد این شب :
سید ابن طاووس در اقبال الاعمال این نماز را آورده‌است. ایشان در قبل از نقل روایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که این نماز در آن بیان شده می‌گویند: من آن را در کتاب‌های عبادات به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دیده‌ام و خودم آن را از از برخی کتاب‌های راویان شیعه امامیّه-رحمهم اللّه نقل می‌کنم .
معنی سخن ایشان این است که روایت مربوط به این نماز در کتاب‌های مربوط به عبادات سنی و شیعه آمده‌است و ایشان آن را به نقل از یکی از کتاب‌های شیعه آورده‌اند. البته کتابهایی که سید بن طاووس بدانها اشاره نموده‌است به دست ما نرسیده‌است .
کفعمی نیز در بلد الامین این نماز را نقل کرده‌است و ایشان آن را از کتاب اختیار المصباح الکبیر و ما اضیف الیه من الادعیه نوشته ابن باقی قرشی، علی بن حسین (قرن ۷ق) نقل کرده‌است. البته این دعا در بخش اضافات ابن باقی آمده‌است یعنی بخشی که ابن باقی بعد از نقل گزینش خود از کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی آورده‌است.[۴]

شیخ عباس قمی نیز در مفاتیح الجنان می‌آورد: بدان‌که اولین شب جمعه ماه رجب را «لیلة الرغاب» (یعنی شب دلدادگان) می‌گویند و برای آن عملی با فضیلت بسیار از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله وارد شده که آن را سیّد در کتاب «اقبال» و علاّمه حلی در «اجازه بنی زهره» نقل کرده‌اند .

مطابق با آنچه در توضیح نسخه خطی «اجازه بنی زهره» در سایت کتابخانه مجلس شورای اسلامی آمده‌است. اجازه مبسوطی است که در ۱۵ شعبان ۷۲۳ق، برای پنج تن از خاندان بنی زهره صادر شده‌است: علاءالدین علی بن محمد بن حسن بن ابی المحاسن زهره و پسرش شرف الدین حسین و برادر وی بدرالدین محمد و دو پسر برادرش امین الدین احمد و عزالدین حسن

پانویس :
۱٫کتاب مفاتیح الجنان نوشته ثقة المحدثین شیخ عباس قمی در اعمال ماه رجب
۲٫کتاب المراقبات نوشته حاج میرزا جواد ملکی تبریزی
۳٫ نماز لیله الرغائب (شب آرزوها) (اقبال الاعمال
-۴نماز لیله الرغائب (شب آرزوها) (بلدالامین)
۵٫نماز لیله الرغائب، مفاتیح الجنان
۶٫اطلاعات کتابشناختی “اجازه به بنی زهره (الاجازه الکبیره)” در کنسرسیوم محتوای ملی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۳ آوریل ۲۰۱۶.