تله ایثار چیست و چرا ایجاد می شود؟

تله ایثار چیست؟ چه عواملی در شکل گیری طرحواره ایثار مؤثر هستند؟
آیا شما هم بیش از حد از خود گذشتگی می کنید؟
نمی دانید چرا همیشه دارید برای بقیه فداکاری می کنید؟
آیا برطرف کردن نیازهای دیگران همیشه بر خواسته های خودتان اولویت دارد؟
چرا بعضی از ما نمی‌توانیم به دیگران نه بگوئیم؟
یا دائماً به فکر خدمت و لطف کردن به دیگران هستیم؟
چرا وقتی به روابط خود نگاه می‌کنیم، اکثراً با افرادی در ارتباط بوده‌ایم که آنها را از خود پایین‌تر می‌دانیم؟
راه درمان تله ایثار چیست؟
در ادامه به بیان مفهوم و علت ایجاد تله ایثار می پردازیم.
خواهیم گفت که افراد مبتلا به این طرحواره چه نشانه هایی بروز می دهند؟
در پایان راه هایی برای درمان و رهایی از این تله بر اساس طرحواره درمانی معرفی می کنیم.

آنچه در این مقاله می خوانیم…

• ۱- تله ایثار چیست؟
• ۲- علل ایجاد طرحواره ایثار چیست؟
• ۳- نشانه های افراد مبتلا به این تله
• ۴- راه درمان مبتلایان به این طرحواره

۱- تله ایثار چیست؟

به طور کلی ایثار به معنای از خود گذشتگی و فداکاری در جهت رفع نیاز یا خواسته ی دیگران است.
تله ها هم که پیش از این معرفی کرده ایم. تله ها الگوهای رفتاری تکرار شونده هستند. ریشه ی آنها هم محیط و افراد پیرامون ما در دوران کودکی است.

بنابراین تله بی ارزشی عبارت است از یک الگوی تکراری از ایثار و از خود گذشتگی افراطی برای رفع نیازهای دیگران. یا به عبارت دیگر ابتلا به از خود گذشتگی و فداکاری بیش از حد.

۲- علل ایجاد طرحواره ایثار چیست؟

همان طور که گفتیم، ریشه طرحواره ایثار در دوران کودکی است. اما دقیقا چه اتفاقاتی در کودکی افراد مبتلا به این تله افتاده؟ پدر و مادر آنها چه رفتاری با آنها داشته اند؟ کودک درون این افراد چگونه تربیت شده است؟

۱- انتظار والدین از کودک بیش از اندازه بوده

افرادی که در کودکی همیشه پدر و مادر از آنها انتظارات بسیاری داشته اند، مستعد ابتلا به تله ایثار هستند. انتظارت آنها می تواند چنین باشد:

• همیشه دختر باید کارهای خانه را انجام دهد.
• همیشه باید به دیگران کمک کنی.
• چون درست خوب است، باید با دخترخاله ات ریاضی کار کنی.
• چرا دیروز به فلانی کمک نکردی تکالیفش را انجام دهد؟
• چرا برای پدرت چای و میوه نبردی؟
• پسرم یک لیوان آب برای پدربزرگت بیاور! بعد هم برو خریدهای خانه را انجام بده! وقتی برگشتی هم بیا با تو کار دارم!

۲- کودک فقط وقتی مورد توجه قرار گرفته که نیاز دیگران را برطرف می کرده

کودکان ذاتاً مهربان هستند و معمولاً هم نیازهای آنها توسط بزرگترها تأمین می شود. گاهی کودکان از روی محبت کارهایی برای دیگران انجام می دهند. هم چنین آنها به شدت تحت تأثیر تشویق و تحسین قرار می گیرند.
بنابراین ممکن است هنگامی که از روی مهربانی کودکانه شان، به دیگران کمک می کنند، از سوی دیگران تشویق شوند. این نوع رفتار می تواند در بزرگسالی به تله ایثار تبدیل شود.

۳- بی اهمیتی والدین به نیازهای کودک

برخی والدین به جای ایجاد تعادل بین نیازهای خود و فرزندشان، در دنیای خود غرق می شوند. آنها از خواسته های فرزند خود باز می مانند و به اندازه کافی به نیازهای او توجه نمی کنند. کودکانی که در چنین خانواده هایی رشد می کنند، مستعد ابتلا به تله ایثار هستند.

۴- نقش والدگونه پیدا کردن کودک

برخی در سنین کم به دلایل مختلف، مجبور می شوند مثل یک پدر یا مادر رفتار کنند.
این شرایط می تواند بیماری سخت یکی از افراد خانواده باشد و کودک مجبور باشد از او مراقبت کند.
ممکن است آن کودک، یک خواهر یا برادر کوچک تر از خودش داشته باشد و والدین انتظار داشته باشند که از او مراقبت کنند.
و …

شما چه مثال های دیگری از این شرایط می شناسید؟

۳- نشانه های افراد مبتلا به این تله

منظور ما از طرحواره ایثارگری این نیست که به کسی کمک نکنیم و خودخواه باشیم. بلکه منظور این است که نیازها و احساسات خود را پس نزنیم و برای جلب توجه دیگران خود را به آب و آتش نزنیم.

بنابراین ویژگی های کلی این طرحواره به شرح زیر می باشد:

– تمرکز افراطی بر نیازهای دیگران و بی توجهی به نیازهای خود.
– احساس گناه ناشی از این که نمی تواند برای دیگران کار انجام دهد.
– احساس خشم و ناراحتی به خاطر جبران نکردن لطف و کمک دیگران در حق او.

نشانه های تله ایثار

اگر موارد زیر تا حد زیادی در رفتار و شخصیت شما باشند، به این تله شخصیتی گرایش دارید:

• رفع نیازهای دیگران را بر نیازهای خودم ترجیح می دهم و گرنه احساس گناه می کنم.
• هر چقدر هم که کار داشته باشم، باز هم وقتی نیاز باشد از کارم می زنم و به کار دیگران می رسم.
• مردم مرا فردی می بینند که برای دیگران زیاد کار می کنم، ولی برای خودم کاری نمی کنم.
• برای من خیلی دشوار است که از دیگران بخواهم نیازهایم را برآورده کنند.
• تنها وقتی خوشحال می شوم که بتوانم اطرافیانم را خوشحال کنم و کاری برای آن ها انجام دهم.
• نمی توانم به خواسته های دیگران نه بگویم.
• علاقه زیادی به برطرف کردن درد و رنج بقیه دارم.
• همیشه بی توقع به دیگران کمک می کنم و این حس رضایت به من می دهد.
• در محل کارم سعی می کنم کارهای همکارهای خود را هم انجام دهم تا به آنها کمک کرده باشم.
• در قبال دیگران بیش از اندازه احساس مسئولیت می‌کنم. به دیگران خدمات زیادی می‌دهم.
• آنقدر به دیگران خدمت می‌کنم که معمولاً به ضرر خودم تمام می‌شود.
• اکثراً احساس می‌کنم که دیگران از مهربانی من سوء استفاده می کنند. (درحالیکه این خودم هستم که چنین موقعیت‌هایی را ایجاد می‌کنم.)
• در صورتی که به خواسته دیگران نه بگویم، احساس گناه و خودخواه بودن می‌کنم.
• سنگ صبور اکثر افراد اطرافم هستم و مدام به درد و دل دیگران گوش می دهم و با آنها همدردی می‌کنم. ولی خودم هیچ کسی را برای دردودل کردن ندارم.
• در روابط اجتماعی خود دوستان زیادی دارم. هرچند نیازهای خودم معمولاً در این روابط برطرف نمی‌شود.

طرحواره ایثار در روابط عاطفی

طرحواره ایثار خود را در روابط عاطفی نیز نشان می‌دهد. این افراد اکثراً با کسانی ارتباط برقرار می‌کنند که مشکلی دارند. به‌طور مثال، آنها جذب افرادی می‌شوند که اعتیاد دارند، معلولیت جسمی دارند، از نظر مالی تامین نیستند، خانواده آنها را طرد کرده است، طلاق گرفته‌اند و یا شکست عاطفی خورده‌اند.

آنها به دو دلیل جذب چنین روابطی می‌شوند:

اول آنکه آنها در این روابط نیز الگوی ایثارگری خود را می‌توانند همچنان ادامه دهند.
آنها تنها این نوع از ارتباط را بلد هستند. در رابطه‌ای که بر اساس ایثارگری و خدمت نباشد، آنها سردرگم هستند و نمی‌توانند نقشی برای خود پیدا کنند.
آنها همواره به‌دنبال روابطی می‌روند که بتوانند نقش فرد ایثارگر را در آن ایفا کنند. زیرا تنها این نقش برای آنها آشنا می‌باشد. اما پس از مدتی از شروع رابطه به دلیل آنکه پاسخ مورد انتظار خود را در قبال فداکاری بسیار خود از طرف مقابل نمی‌بینند، احساس می‌کنند از خود گذشتگی آنها درک نمی شود.

ثانیاً افراد ایثارگر از درون احساس بی ارزشی می‌کنند و تنها در صورتی خود را شایسنه محبت و توجه دیگران می‌دانند که خدمتی به دیگران بکنند. به همین دلیل آنها جذب رابطه با افراد مشکل‌دار می‌شوند تا با تلاش برای حل مشکل او، خود را لایق محبت او ببینند. زیرا بر اساس تجربیات کودکی خود باور دارند، تنها در اینصورت ممکن است شایسته ی توجه و محبت دیگران باشند.

۴- راه درمان مبتلایان به این طرحواره

آیا فکر می کنید به تله ایثار مبتلا هستید؟ پیشنهاد می کنیم قبل از خواندن ادامه این مقاله، مطالب زیر را بخوانید:

• تله های زندگی خود را بشناسید! مفهوم تله های زندگی چیست؟
• کودک درون دقیقاً چیست؟ چطور با کودک درون خود ارتباط برقرار کنیم؟

بر اساس طرحواره درمانی باید در سه مرحله به درمان تله ایثار بردازیم:

۱- شناسایی

اولین گام در درمان هر طرحواره ای، شناخت تله و پذیرفتن آن است.
باید شخص مبتلا به این تله یاد بگیرد که خودش نیز نیازهایی دارد که باید در اولویت قرار گیرند. او باید ذهنیت خود را عوض کند و این فکر را از سرش بیرون کند که او مسئول دیگران است. زیرا توجه زیاد به نیازهای دیگران هم آن ها را پرتوقع می کند و هم باعث می شود که خود شخص آسیب ببیند.

بنابراین به خود یادآور شوید که من با کمک کردن افراطی به دیگران، فقط خودم را اذیت می کنم. باید اتکا به خود را بالا ببرم تا همواره برای جلب توجه یا عدم احساس گناه نیازهای دیگران را برطرف نکنم.

۲- ارتباط با کودک زخم خورده درون

مهم است که وقتی تله شما فعال می شود، بتوانید با کودک درون خود احساس همدردی کنید. اکنون زمان آن است که نیازهایی را که در کودکی از سوی والدین شما تأمین نشده، خودتان مورد توجه قرار دهید. مانند والدی دلسوز با کودک زخم خورده ی درونتان برخورد کنید و او را نوازش کنید.

۳- عملکرد و رفتار

شخصی که این طرحواره را دارد، نیاز هست که آرام آرام الگوهای رفتاری خود را عوض کند. دیگران را تشویق کند که خودشان کار خود را انجام دهند و از کمک های افراطی به دیگران پرهیز کند.

باید مهارت نه گفتن را بیاموزید. مطمئن باشید که دیگران نیز توانایی دارند و بدون کمک شما نیز می توانند به نیازهای خود به نحو مطلوب رسیدگی کنند. خود را توانا و دیگران را ناتوان ندانید.