معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در یکسال گذشته تدوین سند ملی هوش مصنوعی را در دستور کار خود قرار داده است
به گزارش خانه روشن؛ ساحت علم، بی تردید، یکی از ارکان اصلی در نظام حکمرانی در هر جامعه‌ای محسوب می‌شود؛ این مهم، در جامعه ما، بنا بر التفات ویژه‌ای که مقام معظم رهبری بدان دارند و سال گذشته (۱۴۰۱) را به عنوان «تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین» نامگذاری کردند، اهمیتی دو چندان می‌یابد و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان را به یکی از نقاط استراتژیک و کلیدی بدل می‌کند.
از این رو، اکنون که یک سال (۱۱ آبان ۱۴۰۲) از مدیریت جدید به سکانداری روح الله دهقانی فیروزآبادی در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان را پشت سرگذاشته ایم، فرصت را مغتنم دیدیم تا مروری اجمالی به برخی از دستاوردهای این دوره یکساله داشته باشیم.
عملیاتی کردن منویات مقام معظم رهبری در تحقق اقتصاد دانش بنیان
اگر مروری بر دستاوردهای معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان در یکسال گذشته، داشته باشیم؛ تلاش برای تحقق بخشی به منویات مقام معظم رهبری در راستای دانش بنیان شدن اقتصاد بیش از هر دستاورد دیگری خود را می‌نمایاند، از شواهد این مدعا، می‌توان به «اجرای نظام جدید ارزیابی و حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان» اشاره کرد.
در این نظام جدید، نقش‌آفرین ساختن شرکت‌های دانش بنیان در اقتصاد، زندگی و جامعه محور اصلی ارزیابی است و طی آن شرکت‌های دانش‌بنیان، براساس نقشی که در زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان ایفا می‌کنند، اولویت بندی می‌شوند و هدف از این شیوه ارزیابی، ارتقا نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد و تحول جامعه است.
تحقق گفتمان دولت در خدمت رسانی و محرومیت زدایی
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان در یک سال گذشته، به نوعی وامدار گفتمان دولت سیزدهم هم بود؛ خدمت رسانی، مردم‌مداری و عدالت از دال‌های مرکزی این گفتمان است و سهم معاونت علمی در اجرایی کردن این مولفه‌ها را می‌توان در برنامه‌هایی همچون آبادیران دید که به نوعی دغدغه محرومیت‌زدایی را در اکنون و امروز جامعه دنبال می‌کند در این برنامه زدودن محرومیت‌ها با نگاه فناورانه و با میدان دادن به اهالی فناور صورت می‌گیرد. این برنامه ملی در اولین اقدام خود، ۲۳ خرداد ماه سال جاری، نمایشگاهی (آبادیران) را در مصلی تهران برگزار کرد و توانست چیزی حدود ۳۰۰ شرکت فناور و دانش‌بنیان فعال در حوزه آبادانی کشور را با خود همراه کند و جریان محرومیت‌زدایی را با تکیه بر زیست‌بوم نوآوری و فناوری کلید بزند و در قدم بعدی این برنامه محرومیت زدایی را با نگاهی منطقه‌ای هم در دستور کار داد و می‌کوشد تا با بهره گیری از شرکت‌های دانش‌بنیان هر منطقه به رفع محرومیت‌های آن همت گمارد.
همچنین برنامه «برش استانی اقتصاد دانش‌بنیانی» نیز از دیگر برنامه‌هایی است که به نوعی گفتمان دولت سیزدهم را در مردم‌مداری و عدالت، نمایندگی می‌کند؛ در این طرح، سهم برابری از حمایت‌ها و فرصت‌سازی‌ها برای توسعه دانش‌بنیان پیش‌روی استان‌های مختلف کشور قرار گرفته است. چراکه وقتی شرکت‌ها و ظرفیت‌های فناورانه در چند کلانشهر به‌ویژه تهران متمرکز شود، نخبگان و اهالی فناوری هم به این کلانشهرها جذب می‌شوند و این چرخه معیوب موجب حمایت بیشتر از نقاط برخوردار و محرومیت نقاط کمتر برخوردار می‌شود.
دستاوردهای دپیلماتیک
معاونت علمی، در سالی که گذشت همچنین، تعاملات ارزشمندی را در عرصه بین الملل و در حوزه دیپلماسی علم و فناوری رقم زد و از آن جمله می‌توان به تفاهم نامه‌های همکاری با کوبا، اندونزی، ازبکستان و روسیه اشاره کرد.
همچنین، صادرات ۵۰ قلم تجهیزات پزشکی و دو قلم داروی ایرانی درمان سرطان به کنیا در راستای توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان را در کارنامه خود دارد و توسعه پلتفرم «کانکت پلاس» از دیگر برنامه‌هایی بود که در مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری، برای استفاده از ظرفیت‌های ایرانیان خارج از کشور که علاقه‌مند به تاسیس شرکت در کشور هستند، صورت گرفت و گفتنی است که در حوزه ثبت شرکت از ابتدا سال ۱۴۰۲، بیش از ۳۵۰ پیشنهاد ثبت شرکت داشته‌است که در این میان، ۱۲۰ تا ۱۳۰ پروپوزال، موفق به دریافت تائیدیه شده‌اند.
ورود جدی به عرصه‌های نوظهور
توجه خاص به فناوری «هوش مصنوعی» که از حوزه‌های نوظهور امروز جوامع محسوب می‌شود از دیگر دستاوردهای معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان در سال گذشته است و در این راستا، تدوین سند ملی هوش مصنوعی را هم در دستور کار خود قرار داده است. از آنجا که فناوری هوش مصنوعی در گام‌های اولیه خود به سر می‌برد و همه جوامع در به کارگیری آن اول راه هستند، این عرصه (هوش مصنوعی) به مثابه فرصتی پیش روی ما است و با ورود به موقع به آن می‌توانیم فاصله فناورانه خود از کشورهای پیشتاز کمتر کنیم و این نکته‌ای است که در یکسال گذشته محل توجه اهالی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان قرار گرفت و در این راستا، با برخی از کشورها اعم از حوزه آسیای میانه، حوزه شرق مثل چین و حتی برخی از کشورهای اروپای شرقی این موضوع، (هوش مصنوعی) را پیش برده است. «تعریف، راهبری و حمایت از طرح‌های فناورانه پیشران در حوزه هوش مصنوعی»، «تعریف، راهبری و حمایت از طرح‌های فناورانه پیشران در حوزه خانه هوشمند»، «بازنگری دوره‌های آموزش ضمن خدمت کارکنان در حوزه فناوری اطلاعات»، «هوشمندسازی دولت و حکمرانی الکترونیک» و. از دیگر اقداماتی است که معاونت علمی در سالی که گذشت در حوزه ورود به عرصه‌های نوظهور در دستور کار خود داشت.
تغییر در ساختار ستادهای توسعه فناوری
با روی کار آمدن دهقانی فیروزآبادی، با توجه به ارتقای ساختار سازمانی معاونت علمی و با هدف توسعه فناوری‌های راهبردی با تکیه بر روندهای جهانی، این معاونت فهرست ستادهای جدید توسعه فناوری‌های راهبردی را منتشر کرد.
در این فهرست نام ۸ ستاد جدید درج شد:
ستاد توسعه فناوری‌های اپتیک و کوانتوم
ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات
ستاد توسعه فناوری‌های زیستی و پزشکی دقیق (ستاد
توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی با حفظ ساختار ذیل این ستاد فعالیت خواهد کرد)
ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته
ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی
ستاد توسعه فناوری‌های مالی و حکمرانی
ستاد توسعه فناوری‌های نانو و میکرو
ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک
با توجه به ارتقای ساختار سازمانی معاونت علمی فناوری و با هدف شتابدهی نوآوری‌های فناورانه در زنجیره‌های بزرگ اقتصادی، توسعه فرصت‌های سرمایه‌گذاری در اقتصاد دانش‌بنیان، حمایت از توسعه بازار محصولات فناورانه، ایجاد زمینه شکل‌گیری ابَربازیگران فناوری و نهایتاً افزایش سهم دانش‌بنیان‌ها در تولید ناخالص ملی و بهبود تراز تجاری کشور، فهرست ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در معاونت علمی به شرح ذیل دسته‌بندی و نهایی شده است:
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان انرژی
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان حمل و نقل و فضایی
ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان سلامت
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان آب، اقلیم و محیط زیست
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان ماشین‌سازی و تجهیزات صنعتی پیشرفته
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معدن و صنایع فلزی
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان گیاهان دارویی و طب سنتی
ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان عمران و ساختمان
نفوذ فناوری در ساختار حکمرانی و اجرایی
معاونت علمی و فناوری، در سالی که گذشت توجه ویژه‌ای به ورود فناوری به حوزه‌های مختلف اجرایی داشت؛ از حوزه‌های فرهنگی و خلاق تا حوزه‌هایی همچون مدیریت انرژی و پسماند و … همه در دایره و حیطه کاری آن قرار داشت و این دغدغه به مثابه یک کلان روایت در تمام پروژه‌ها اعم از طرح‌های کلان و پیشران ساری و جاری بود از جمله اقدامات صورت گرفته در این حوزه می‌توان به «تعریف، راهبری و حمایت از طرح‌های فناورانه پیشران در حوزه الکترونیک و میکروالکترونیک»، «مدیریت منابع آب و توسعه و استفاده از آب خاکستری و بازچرخانی آب» برای مدیریت مصرف آب، «ایجاد شتابدهنده فناوری‌های مدیریت پسماند» برای مدیریت پسماند، «تجاری سازی ساخت کولرهای آبی بهینه شده و جایگزینی با کولرهای فعلی در هماهنگی با طرح کاهش مصرف برق» و «هوشمندسازی مصرف برق با ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان و فناور» برای مدیریت مصرف انرژی، «تسهیل و تسریع ایجاد شرکت‌های زایشی در پژوهشگاه صنعت نفت و سایر واحدهای تابع» برای توسعه صنعت نفت، «تعریف، راهبری و حمایت از طرح‌های فناورانه پیشران در حوزه بهداشت، ایمنی و محیط زیست» برای حفاظت از محیط زیست، «سفارش ساخت بالن پایش مخاطرات طبیعی از بالا و تهیه نرم افزارهای شبیه ساز مدیریت بحران برای پایش مخاطرات طبیعی»، «توسعه فناوری‌های نوین جهت نشت یابی و کاهش هدررفت آب» و «اجرای طرح پیشرو و هوشمندسازی مصرف آب با ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان و فناور» برای کاهش هدر رفت آب و هوشمند سازی مصرف آب، «تولید و عرضه صنعتی مسکن با اولویت بهینه‌سازی مصرف انرژی، کاهش قیمت تمام شده ساخت مسکن، افزایش کیفیت و سرعت ساخت با توجه به سند ملی آمایش سرزمین و معماری ایرانی ـ اسلامی» و .. اشاره کرد.
