خیابان های ایران «کامل» می شوند؟
خیابان کامل؛ در واقع مروج نگاهی به شهر است که خیابان ها و شهر را برای شهروندان می‌خواهد نه برای خودروها. به این ترتیب، در یک «خیابان کامل»، به همان اندازه که فضا برای عبور خودروهای شخصی و خودروهای متعلق به ناوگان حمل‌ونقل عمومی وجود دارد، باید فضا برای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری هم وجود داشته باشد
آیا تا به‌حال پیش آمده است هنگام رانندگی فکر کنید چرا این خیابان عرض کافی ندارد تا خودروها یا اتوبوس‌ها راحت‌تر از آن عبور کنند؟ در مورد جای پارک، یا فضای مناسب برای عبور امن دوچرخه‌سوارها چطور؟ ظاهرا متخصصان طراحی‌شهری و کارشناسان ترافیک پیش‌از این به این موضوعات اندیشیده‌اند و مفهومی به‌نام «خیابان‌کامل» (Complete street) را خلق کردند که به داشتن برخی ویژگی‌ها در خیابان‌ها اشاره دارد.
«خیابان کامل» خیابانی است که از قبل به شکلی طراحی شده است که عبورومرور برای تمام گونه‌های حمل‌ونقلی و همچنین شهروندان، فارغ‌از توانایی آنها را تضمین می‌کند. بر این اساس، خیابان‌هایی که برای عبورومرور معلولان نامناسب هستند، «کامل» نیستند یا به شکلی تعریض نشده‌اند که عبور و مرور جمعیت در شهرها را تسهیل کنند، درواقع چنین خیابان‌هایی «ناکامل» هستند. اما آیا این تمام ماجراست؟
هر سال یک خیابان «کامل»
این مفهوم مدتی است از سوی مدیریت شهری در ایران و دستکم در برخی کلانشهرهای کشور موردتوجه قرار گرفته است. چند ماه پیش، مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه شهری معاونت حمل‌ونقل ترافیک، از شروع اجرای طرح «خیابان کامل» در مناطق مختلف شهرداری با تایید طراحی آن در کمیته شبکه معابر خبر داد.
مسعود رنجبریان، با اشاره به اینکه شورای شهر تهران در تبصره سوم ماده۵۲ برنامه ۵ساله‌سوم توسعه شهر تهران، هر یک از مناطق را مکلف کرده است سالانه یک خیابان را براساس اصول و دستورالعمل «خیابان‌کامل» بازطراحی و اجرا کنند، گفت: «دستورالعمل فنی احداث و شیوه اجرای خیابان کامل ازسوی معاونت حمل‌ونقل ترافیک تهیه و نهایی شده و این دستورالعمل به تایید معاونت شهرسازی و معماری رسیده است.»
رنجبریان ادامه داد: «انواع آلودگی‌های محیطی و بصری، کاهش ایمنی افرادپیاده، افزایش صدمات ناشی از سوانح رانندگی، عدم دسترسی سریع و آسان به حمل‌ونقل عمومی و پایین بودن کیفیت معابر شهری، همه ازجمله مسایلی هستند که مدیریت شهری در کشور، به ویژه در کلان‌شهرها را مجاب کرده است که به طراحی و اجرای خیابان کامل روی آورند.»
در میانه دی‌ماه معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران با اشاره به مصوبات شورای ترافیک گفت: «براساس نتایج مطالعات صورت‌گرفته ازسوی معاونت مطالعات و برنامه‌ریزی، اجرای طرح خیابان کامل در ۱۰معبر پایتخت مصوب و در دستور کار قرار گرفته است.»
به گزارش معاونت حمل ونقل، ترافیک شهرداری تهران، سیدمناف هاشمی در این مورد گفت: «اجرای «خیابان‌کامل» در خیابان شهرداری منطقه‌یک؛ حدفاصل میدان‌قدس تا میدان‌تجریش، بلوار خوردین؛ حدفاصل میدان‌صنعت تا بلوار دادمان در منطقه ۲، خیابان شهید آیت؛ حدفاصل بزرگراه رسالت تا فرجام در منطقه چهار در دستور کار قرار گرفته است.»
وی ادامه داد: «این طرح در خیابان‌های فاطمی تا جمهوری‌اسلامی؛ در محدوده مناطق ۶ و ۱۱، حد فاصل حسن‌آباد تا میدان حر در منطقه ۱۱، خیابان سی‌متری نیروی‌هوایی در منطقه۱۳، حدفاصل دماوند تا پیروزی؛ بلوار دستواره در منطقه ۱۶، بلوار معلم در منطقه ۱۸، خیابان فداییان اسلام در منطقه ۲ و بلوار شاهد در منطقه ۲۱ نیز اجرا خواهد شد.»
هاشمی هدف از اجرای طرح خیابان کامل را استفاده از راه برای همه افراد جامعه اعم‌از پیاده، سواره، دوچرخه‌سوار عنوان کرد.
مهدی اناری، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه ۴ چند هفته پیش با اشاره به طرح اجرای «خیابان‌کامل» در خیابان شهید آیت گفت: «خیابان شهید آیت به‌دلیل داشتن پیاده‌رو عریض، حجم ترافیک عبوری در شبانه‌روز، وجود ایستگاه مترو سرسبز و دسترسی مناسب‌به ۲خط بی‌آرتی، یکی از بهترین معابر منطقه برای اجرای طرح «خیابان‌کامل» است. البته در این خیابان مشکلاتی نظیر سرگردانی آب‌های سطحی، وجود درختان در پیاده‌رو، ناهمگونی بافت‌تجاری و مسکونی و امثال آنها دیده می‌شود؛ در کنار مزایای این معبر برای اجرای طرح قابل‌چشم‌پوشی است.»
به گزارش همشهری آنلاین او ادامه داد: «پس از تکمیل پروژه، خیابان شهید آیت فقط معبری برای جابه‌جایی و حمل‌ونقل نخواهد بود، بلکه قرار است این خیابان محل دیدار، مکث و تعاملات اجتماعی مردم باشد، ازاین‌رو به‌گونه‌ای طراحی می‌شود که معبری ایمن با جذابیت بصری برای حضور شهروندان باشد.»
ویژگی‌هایی که نباید از آنها غفلت کرد
اما آیا «خیابان‌کامل» ویژگی‌های خاصی دارد که ممکن است در اجرای طرح‌های داخلی در شهرهای ایران از آنها غفلت شود؟ محمدعلی سادسی، کارشناس شهرسازی در این مورد به «دنیای خودرو» گفت: «خیابان‌کامل؛ درواقع مروج نگاهی‌به شهر است که خیابان‌ها و شهر را برای شهروندان می‌خواهد نه برای خودروها. به‌این‌ترتیب، در یک «خیابان‌کامل»، به همان اندازه که فضا برای عبور خودروهای شخصی و خودروهای متعلق به ناوگان حمل‌ونقل عمومی وجود دارد، باید فضا برای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری هم وجود داشته باشد.»
او گفت: «وجود درختان در خیابان، تعبیه تسهیلات برای معلولان و همچنین طراحی مبلمان‌شهری قابل‌استفاده از ویژگی‌های «خیابان‌کامل» به‌شمار می‌روند. به‌تازگی باتوجه به گسترش خودروهای الکتریکی، تعبیه ایستگاه‌های شارژ الکتریکی نیز در این مورد مطرح شده است.»
این کارشناس شهرسازی ادامه داد: «در ایران این ایده به‌تازگی مطرح شده، در حالی‌که سال‌هاست درجهان به این موضوع پرداخته می‌شود که خیابان و شهر اساسا به شهروند تعلق دارد و خودرو باید حضور فرعی داشته باشد. البته در این میان، کارهایی انجام شده است که در مواردی حرکت روبه‌جلو بوده اما در برخی موارد نقض‌غرض شده است.»
او ادامه داد: «به‌عنوان‌مثال، الان در خیابان‌های تهران مبلمان‌شهری وجود دارد اما چندبار پیش آمده ببینیم کسی از این مبلمان به‌قصد حتی استراحت مقطعی استفاده می‌کند؟»
سادسی افزود: « همچنین عرض پیاده‌روها در «خیابان‌کامل» حائزاهمیت است. به‌عنوان‌مثال در تهران، به غیر از خیابان‌های قدیمی، بسیاری‌از خیابان‌هایی که در دهه‌های اخیر احداث شده‌اند، پیاده‌روهای باریکی دارند که نشان‌دهنده برتری رویکرد سوداگرانه نسبت‌به نگاه رفاه‌گرایانه در آنهاست.»
