امروزه شبکه‌های اجتماعی، فناوری‌های مالی و پیام‌رسان‌های دیجیتال تاثیری فراتر از سرعت بخشیدن به نوسانات مالی دارند و به ابزارهایی برای آگاه‌تر شدن سرمایه‌گذاران و بی‌ثبات‌تر شدن بانکداری تبدیل شده‌اند.
آشوب بانکداری اخیر که طی هفته‌های گذشته منجر به ورشکستگی چندین بانک آمریکایی و اروپایی شده است، به نسیت دیگر بحران‌های بانکداری از ویژگی متفاوتی برخوردار است. استفاده از شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های پیام‌رسان که می‌توانند اطلاعات را در کسری از ثانیه میان گروهی بزرگ از سپرده‌گذاران نگران پخش کنند، بحران اخیر را از بحران‌های گذشته مجزا ساخته است. علاوه بر این، ابزارهای مالی دیجیتال به دارندگان نگران حساب‌های بانکی این امکان را داده‌اند که به محض احساس کوچکترین تهدیدی، همه دارایی‌های خود را به سرعت از بانک خارج کنند؛ چه در دفتر کارشان در سن‌فرانسیسکو باشند و چه در حین اسکی در کوهستان سنموریتز.
پس از سقوط بانک سیلیکون‌ولی، ایده بالارفتن سرعت مشتریان بانک در خالی کردن حساب‌هایشان در میان قانون‌گذاران و تحلیلگران مالی نگرانی شدیدی ایجاد کرد. با این همه این اولین باری نیست که فناوری‌های جدید در دهه گذشته منجر به تغییر رفتار در میان گروهی بزرگ از افراد شده است. نمونه‌های پیشین از وجود الگویی خاص خبر می‌دهند: نوآوری‌ها در ابتدا رشد و رونق ایجاد می‌کنند، براساس احتمالات مبتنی بر آینده‌نگری نشاط و فراوانی به وجود می‌آورند؛ اما در نهایت روند رکود را سرعت بخشیده و آن را بزرگنمایی می‌کنند. تاریخ همچنین نشان می‌دهد تحولات اخیر فناورانه می‌تواند در طولانی‌مدت تاثیر عمیق‌تری ایجاد کرده و بازارها را دستخوش تغییر سازد.
تاریخچه تاثیر پیام‌رسانی بر بازارهای مالی
از دهه ۱۸۴۰ به بعد، سرتاسر آمریکا با کابل‌های الکتریکی تلگراف پوشانده شده بود و بازارهای مالی در بوستون، شیکاگو، نیویورک و فیلادلفیا به واسطه ارسال پیام‌های تلگرافی با یکدیگرمرتبط شده بودند. در سال ۱۸۶۶ پس از احداث خط تلگراف زیردریایی، برقراری ارتباط ایمن میان آمریکا و اروپا هم میسر شد. مورخان این تکنیک جدید ارتباطی و انتقال اطلاعات مالی را عامل اصلی رفع ناکارآمدی در قیمت‌گذاری می‌دانند. به این ترتیب شکاف قیمت میان پنبه انگلیس و آمریکا یک سوم کاهش پیدا کرد و از میزان نوسانات قیمتی کاسته شد. این شکل جدید ارتباطات به قدری اثرگذار بود که از خود میراثی به جا بگذارد. در میان معامله‌گران ارز، نرخ مبادله دلار-استرلینگ هنوز به صورت غیررسمی با نام «کابل» شناخته می‌شود.
اما کارآمدی اغلب هزینه‌ای دارد. در قرن ۱۹ میلادی ارتباطات کابلی گران‌قیمت و محدود بود و اطلاعات دریافتی در معرض خطر دستکاری از سوی ارسال‌کنندگان پیام‌ها قرار داشت. طی دوران هراس و رکود سال ۱۸۷۳، خبرنگاران اکونومیست در رد یا تایید این فرضیه که آیا تاثیرات مخرب فناوری‌های جدید باعث توزیع هراس و وحشت از یک بازار به بازاری دیگر خواهد شد یا نه، تحقیقات زیادی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که تاثیرات مثبت این فناوری‌ها بر تاثیرات منفی آن بر بازارها می‌چربد. یک قرن بعد، فناوری بار دیگر در اکتبر سال ۱۹۸۷ هراس شدیدی را در بازارها ایجاد کرد. کمیسیون برادی که بعد‌ها عوامل رکود در آمریکا را مورد بررسی قرار داد، دریافت که ارتباطات الکترونیکی در هر شرایطی مشکلات بازارهای مالی را تشدید می‌کنند.
با اینهمه تاثیر نوآوری‌های فناورانه بر بحران‌های بانکی تنها یکی از شیوه‌های متحول‌سازی بازارهای مالی است. «جان هندل» مورخ اقتصادی دانشگاه ویرجینیا به این موضوع اشاره می‌کند که استفاده گسترده از نسخه جدید و پیشرفته‌تر فناوری تلگراف در اواخر قرن ۱۹ میلادی، قدرت نهادهایی که این فناوری را در انحصار خود داشتند، افزایش داد. بورس لندن و شرکت اکسچنج تلگراف که انحصار انتقال داده‌های بورس را در اختیار داشت، ذینفعان این ماجرا بودند و همین موضوع به رسمی شدن نقش بورس در بازارهای مالی جهانی کمک بسیار کرد و موجب تحول بازارها شد.
سرمایه‌گذاران آگاه‌تر از همیشه
بانک‌ها به صورت تاریخی از هزینه‌های بالای مبادلات مالی و پایین بودن سواد مالی مشتریان خود سود فراوان برده‌اند، ترکیبی که در کنار یکدیگر، سپرده‌گذاران را از انتقال مبالغ زیاد پول از بانک‌ها به بازارهای پربازده‌تر باز نگه داشته است. امروزه، وجود شکل‌های جدید فناوری‌های دیجیتال ارتباطاتی و مالی به آن معنی است که جمعیت سرمایه‌گذار نسبت به جایگزین‌های مناسب برای سپرده‌گذاری بانکی به خوبی آگاه است و فرصت‌های بیشتری برای سرمایه‌گذاری و استفاده از این جایگزین‌ها در اختیار دارد.
برای مثال پژوهش اخیر اقتصاددانان دانشگاه کلمبیا، پکن و استنفورد نشان می‌دهد بانک‌های چینی که سپرده‌گذاران آن دسترسی بیشتری به پلتفرم سرمایه‌گذاری آنلاین «یو‌ئه‌بائو» دارند- پلتفرمی که به سرمایه‌گذاران بازارهای مناسب سرمایه‌گذاری را پیشنهاد می‌کند- با حجم بالاتری از بسته شدن حساب‌های بانکی و از دست دادن سپرده‌گذار مواجه می‌شوند. همچنین فناوری جدید ظاهرا توانسته در ماه مارس به ایجاد موجی ۳۰۰ میلیارد دلاری در سرمایه بازارهای مالی آمریکا کمک کند و بانک‌های بیشتری را به بی‌ثباتی بکشاند.
درواقع، نوآوری سرعت نوسانات ناگهانی بازارهای مالی را افزایش و هراس‌های جمعی که در قرن ۱۹ میلادی ممکن بود ماه‌ها ادامه داشته باشد را به چند هفته کاهش داد. در عصر مدرن، خطوط زمانی فراتر از این متحول شده و از چند هفته به چند روز و حتی چند ساعت کاهش یافته‌اند. با این همه این وضعیت ممکن است تنها یکی از راه‌هایی باشد که تجارت بدون اصطکاک و اطلاعات آزاد بر امور مالی سال‌های درپیش رو به تاثیر می‌گذارد. علاوه بر این به احتمال زیاد در جهانی تحت سلطه شبکه‌های اجتماعی، فناوری‌های دیجیتال مالی و فناوری‌های سریع پیام‌رسانی، حفظ سودی که بانک‌ها برای دهه‌ها یا قرن‌ها به لطف هزینه‌های بالای مبادلات مالی و پایین بودن سواد مالی مشتریانشان از آن برخوردار بودند، از این پس بسیار دشوارتر خواهد شد.
