اگرچه برخی از حوزه‌های فرهنگی از جمله سینما، کتاب و موسیقی در سال گذشته با رشد درآمد ریالی مواجه شدند اما این افزایش بیش از آنکه ناشی از افزایش تعداد مخاطبان و میزان فروش باشد، ناشی از افزایش تورم بود.
سال گذشته اگرچه به ظاهر رکورد فروش سینماهای کشور شکسته شده و برای اولین بار از مرز ۴۰۰ میلیارد تومان عبور کرد اما تعداد مخاطبان در این سال نسبت به سال ۹۸ نشان می‌دهد که نباید به این رکوردشکنی دل‌خوش بود. چرا که این رکوردشکنی بیش از آنکه حاصل افزایش تعداد مخاطبان سینماهای کشور باشد حاصل افزایش تورم بوده است.
بر این اساس سرانه هزینه کرد هر مخاطب سینما در سال گذشته ۳۱ هزار و ۱۸۲ تومان بوده اما این رقم در سال ۹۸ بالغ بر ۱۱ هزار و ۴۲۹ تومان بوده است؛ بنابراین ۴۰۰ میلیاردی شدن فروش سینمای ایران بیش از آنکه ناشی از بهبود وضعیت اقتصادی صنعت سینما باشد تحت تأثیر تورم و گران‌تر شدن بلیت سینماها بوده است.
با این وجود نمی‌توان رشد ۱۷۳ درصدی فروش سینمای ایران در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ را نیز نادیده گرفت. طبق آمار استخراج شده از سامانه سمفا (سامانه مدیریت فروش و اکران سینما) رقم دقیق فروش سینمای ایران در سال گذشته ۴۳۳ میلیارد و ۸۳۹ میلیون و ۵۶۳ هزار تومان بوده است. کل مخاطبان در این سال ۱۳ هزار و ۹۱۲ و ۷۷۰ نفر و تعداد سانس ها در سال گذشته نیز ۶۴۸ هزار و ۲۶۵ مورد بوده است. این در حالی است که در سال قبل از آن یعنی در سال ۱۴۰۰ کل فروش سینمای ایران بالغ بر ۱۵۸ میلیارد و ۷۴۲ میلیون تومان بوده است. این میزان نشان از رشد ۱۷۳ درصدی فروش سینمای ایران در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ دارد که اگرچه بخشی از آن ناشی از تداوم بهبود شیوع کرونا و بازگشت سینماها به روال عادی خود پیش از این اپیدمی بوده اما همچنان افزایش تورم بیشترین اثر را داشته است.
بیشترین میزان فروش گیشه در سال گذشته در شهریور ماه با ثبت فروش ۵۲ میلیارد و ۱۴۴ میلیون تومان ثبت شده است. آمارها نشان می‌دهد در ۶ ماهه اول سال گذشته اوضاع گیشه نسبت به ۶ ماهه دوم وضع بهتری داشته است اما با فراگیرتر شدن اعتراضات در ۶ ماهه دوم سال گذشته اقتصاد سینما همچون سایر بخش‌های اقتصادی تحت تأثیر قرار گرفته است. هرچند این اثرگذاری بیشتر در فصل پاییز بوده و آرام آرام در دو ماه پایانی سال رو به بهبود رفته است.
کوچک‌تر شدن سهم سینما در سبد خانوار در سال ۱۴۰۲
اگر دو شاخص تعداد مخاطبان و میزان فروش سینماهای کشور را ملاکی برای ارزیابی اقتصاد سینما در نظر بگیریم، درباره پررونق بودن این صنعت در سال ۱۴۰۲ باید با تردید نگاه کرد. تا پیش از شیوع کرونا سال ۹۸ رکورد بیشترین فروش سینما با بیش از ۲۶ میلیون مخاطب را ثبت کرده بود. اما پس از آن و با شیوع کرونا هم میزان فروش و هم تعداد مخاطبان در سال ۹۹ کاهش محسوسی داشت. با این حال پس از بهبود وضعیت کرونا اگرچه سینماها شاهد افزایش رقم فروش بودند اما افزایش تعداد مخاطبان به همان نسبت پیش نرفت تا جایی که در سال گذشته تعداد مخاطبان حدود یک‌دوم تعداد مخاطبان در سال ۹۸ بود. به نظر می‌رسد با بدتر شدن وضعیت رشد تورم و کاهش درآمد خانوار امسال هم سینما از سبد بسیاری از خانوارها حذف شده و یا سهم بسیار کوچکی در آن داشته باشد.
گذشته از موضوع اقتصاد مخاطبان و اثرگذاری آن بر میزان فروش، دست‌اندرکاران صنعت سینما نسبت به وجود برخی رویه‌های غلط مدیریتی در این صنعت نیز هشدار می‌دهند. از جمله جبار آذین منتقد و مدرس سینما که می‌گوید: اگر سینمای ایران با همت سینماگرانی که عده کثیری از آن‌ها بیش از ۴ سال است که امکان تولید فیلم نیافته‌اند و بخش خصوصی سینما که عبارتی بدنه این سینما را تشکیل می‌دهد نتوانند در تولید و مناسبات سینما نقش‌آفرین باشند صرفاً با تعداد فیلم دولتی نمی‌توان سینما را سرپا نگه داشت. به گفته او جشنواره فیلم فجر چهل و یکم ویترین آبرومندانه سینمای ایران نبود و اغلب فیلم‌های آن با ذائقه و سلیقه و فرهنگ جامعه مغایرت‌های اساسی و جدی داشت. به همین او می‌گوید اغلب این فیلم‌ها قادر نیستند حتی اگر تبلیغات گسترده آن‌ها را پوشش دهند مخاطب را به سینماها بکشانند.
کاهش تیراژ کتاب در انتظار بازار نشر ۱۴۰۲
در سال گذشته بازار نشر و کتاب هم اوضاعی مشابه صنعت سینما داشته است. ارزش کل کتاب‌های چاپ شده در ۱۲ ماه سال ۱۴۰۱ بیش از هشت هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به رقم ۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی سال ۱۴۰۰ بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته است. اما این افزایش قیمت، نه ناشی از فروش و عرضه محصولات بیشتر، بلکه ناشی از گرانی کتاب بوده است.
از آنجا که ۶۰ درصد قیمت تمام شده کتاب مربوط به کاغذ است با افزایش قیمت کاغذ از ابتدای سال ۱۴۰۱، قیمت کتاب در سال گذشته بیش از ۵۱ درصد افزایش داشته است. این موضوع سبب شده شمارگان کل کتاب در سال گذشته ۱۴ درصد کاهش داشته باشد. این میزان معادل کاهش ۱۸ میلیون جلدی کتاب نسبت به سال ۱۴۰۰ در ۱۲ حوزه‌ای است که بخش آمارهای خانه کتاب منتشر کرده است. خبرگزاری فارس در گفت و گو با یکی از ناشران نوشته است: بسیاری از کتاب‌هایی که در سال‌های گذشته با تیراژ ۱۰۰۰ نسخه منتشر می‌کردیم را امسال به تیراژ ۵۰۰ جلد می‌رسانیم. همین امر موجب افزایش قیمت قابل توجهی خواهد شد؛ چرا که تیراژ در حجم ۵۰۰ نسخه و پائین‌تر در حوزه نشر صرفه اقتصادی ندارد؛ مگر اینکه کتاب قیمتی متناسب داشته باشد و یا اثری فاخر باشد.
اما سال گذشته برای صنعت موسیقی هم سال پر رونقی نبود. اگرچه ماه‌های ابتدایی سال گذشته با بهبود وضعیت کرونا و ازسرگیری برگزاری کنسرت‌های موسیقی می‌توانست نشان از بازگشت رونق به این صنعت باشد اما آن‌طور که پیروز ارجمند، آهنگساز و مدرس موسیقی در روزنامه اعتماد نوشته است سیاست‌های دفتر موسیقی وزارت ارشاد بیشتر بر محورهایی استوار بود که صدور مجوزها و سرعت اجراها و تولیدات را کمتر کرد و حمایت از تولید موسیقی هنری و علمی در اولویت برنامه‌های دفتر موسیقی وزارت ارشاد نبود. در ۶ ماهه دوم سال گذشته هم تحت تأثیر اعتراضات اجتماعی بسیاری از کنسرت‌ها برگزار نشد و چرخه تولید و اجرا و آموزش، به پایین‌ترین سطح خود رسید. در کنار این‌ها هم البته به دلیل فشار تورم و پایین آمدن قدرت خرید مردم، رفتن به سالن‌های کنسرت و خرید محصولات موسیقی و رفتن به کلاس‌های موسیقی از سبد بسیاری از خانوارهای ایرانی حذف شد. وضعیتی که فعالان حوزه موسیقی برای سال ۱۴۰۲ نیز آن را پیش‌بینی می‌کنند.
