حدیثی از حضرت سیدالشهدا علیه السلام نقل شده که مضمون آن چنین است:

به پرهیز ار کاری که ناچار به عذرخواهی شوی

مومن بدی نمی‌کند و عذرخواهی هم نمی‌کند، اما منافق هر روز بدی می‌کند و هر روز عذر می‌آورد.

امام حسین علیه السلام فرموده‌اند:

إيَّاكَ وَ مَا تَعْتَذِرُ مِنْهُ

فَإِنَّ اَلْمُؤْمِنَ لاَ يُسِيءُ

وَ لاَ يَعْتَذِرُ

وَ اَلْمُنَافِقُ كُلَّ يَوْمٍ يُسِيءُ وَ يَعْتَذِرُ

از آنچه موجب عذرخواهى مى شود ، بپرهيز!

مؤمن ، نه بد مى كند

و نه عذر مى خواهد

و منافق ، هر روز بد مى كند و عذر مى آورد .۱

چندین نکته ظریف در این حدیث شریف که از معصومین دیگر هم نقل شده وجود دارد.
اول آنکه بین بدی و اشتباه فاصله بسیار زیادی است. ممکن است اشتباه کند که معادل عربی آن سهو است، یعنی اشتباه، ممکن است پیش آید. در اینجا باید این موضوع در نظر گرفته شود که اشتباه ناخود آگاه است. اما بدی آگاهانه است و انسان درستکار اگر اشتباه کند صادقانه ابراز تاسف کرده و در خواست گذشت از طرف مقابل می کند. بنابراین بدی غیر از اشتباه است در بدی عمد و علم وجود دارد.

دوم آنکه عذر خواهی کردن با عذر آوردن تفاوت دارد عذر آوردن یعنی بهانه آوردن، آسمان و ریسمان کردن؛ منافق که معادل فارسی آن انسان دو رو و فریب کار است، قصدش همان بدی کردن است؛ اما اگر دستش رو شود و گرفتار شود به دروغ گویی مبادرت می کند و بهانه تراشی می کند یا خود را شرمسار نشان می دهد.

سوم آنکه در عذر خواهی که معادل فارسی آن پوزش طلبیدن، شرمساری و درخواست بخشش است؛ صمیمیت وجود دارد، احترام به طرف مقابل گذاشتن وجود دارد. مسلم است که مومن مرتکب بدی نمی شود. اگر آگاهانه کار ناپسندی انجام دهد دیگر مومن نیست. مومن برای خود ارزش قائل است و به حقوق دیگران احترام می گذارد. بدی کردن خط قرمز ایمان است مگر از روی غفلت که در حقیقت اشتباه است نه بدی کردن

پانوشت: ۱٫ تحف العقول  ج۱ ص۲۴۸