آنچه امروز با آن روبه‌رو هستیم، شرق و غربی است که دیگر آن اصالت گذاشته را ندارند؛ ما دیگر با اتحاد جماهیر شوروی به عنوان یک قدرت کمونیستی و قطب سلطه مواجه نیستیم. آمریکا و غرب هم در حال افول هستند و دیگر دارای هژمونی سلطه به معنای گذشته نیستند.
گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم – داود عامری: مرور روابط میان دو کشور ایران و روسیه از گذشته‌های دور نشان می‌دهد که با وجود فراز و نشیب‌های بسیار، هیچگاه روابط دو کشور تعطیل نشده و به قطعی کامل نرسیده است. در عصر دو قطبی قدرت در جهان، با وجود اینکه ایران نزدیکی زیادی به بلوک غرب داشت و یک شریک استراتژیک در منطقه برای آمریکا محسوب می‌شد، اما اتحاد جماهیر شوروی(سابق) پیوسته در تلاش بود تا ارتباطات خود را با ایران حفظ کند و توسعه دهد. نمونه بارز همکاری اقتصادی بین ایران قبل از انقلاب اسلامی با اتحاد جماهیر شوروی را می‌توان در راه‌اندازی بزرگترین کارخانه ذوب آهن ایران(ذوب‌آهن اصفهان) ملاحظه کرد.
بعد از انقلاب اسلامی نیز با توجه به سیاست استقلال طلبانه و «نه شرقی و نه غربی» جمهوری اسلامی ایران، که با سیاست اعلامی و اعمالی حضرت امام(ره) از وابستگی و حضور در اردوگاه شرق و غرب خودداری کرد، طبیعتاً روابط ایران انقلابی با شوروی سابق نیز- همانند غرب- به پایین‌ترین سطح ممکن تنزل پیدا کرد و این روند با شروع جنگ تحمیلی تشدید هم شد.
اما جهان تغییر کرده است.آنچه امروز با آن روبه‌رو هستیم، شرق و غربی است که دیگر آن اصالت گذاشته را ندارند؛ ما دیگر با اتحاد جماهیر شوروی به عنوان یک قدرت کمونیستی و قطب سلطه مواجه نیستیم. آمریکا و غرب هم در حال افول هستند و دیگر دارای هژمونی سلطه به معنای گذشته نیستند. هرچند هنوز رویکرد یکجانبه‌گرایی خود را با انقلاب اسلامی ر‌ها نکرده است.
لذا اگرچه ذهنیت مردم ایران به لحاظ تاریخی نسبت به آمریکا و روسیه خوش‌بینانه نیست، اما باید توجه کرد که ما با روسیه‌ای نوین روبه‌رو هستیم و منافع مشترک زیادی با این کشور داریم. امروز ایران از موضع برابر و یک کشور بزرگ در منطقه، قصد توسعه روابط را دارد. در این راستا باید توجه داشت که جمهوری اسلامی ایران و روسیه شباهت‌های زیادی در زمینه فرصت‌ها، تهدید‌ها و اهداف راهبردی با هم دارند و می‌توانند برای هم مفید باشند.
روسیه به عنوان یک کشور صنعتی، بزرگ، قدرتمند و رو به توسعه، یکی از هدف‌های توسعه ارتباطات بین‌المللی ایران است و از این لحاظ امتیازات بهتری نسبت به بعضی کشورهای دیگر برای ما دارد. آنچه برای جمهوری اسلامی ایران مهم است، عدم همراهی بی‌چون و چرای روسیه با غرب در سیاست‌های ضد ایرانی است و ایران اسلامی نیز در این برهه از زمان برای توسعه روابط همه جانبه خود، به ویژه در حوزه‌های اقتصادی تصمیم گرفته است سیاست «نگاه به شرق» را در روابط بین‌المللی خود تقویت کند؛ که این یک سیاست عدالت محور و هوشمندانه است. لذا روسیه برای ایران اهمیت راهبردی دارد.
همان‌طور که اشاره شد، روسیه نه آن اتحاد جماهیر شوروی سابق است و نه توانمندی لازم را برای تفوق سیاسی و اقتصادی در روابط متقابل با جمهوری اسلامی دارد، چرا که ایران نیز امروز یک کشور بزرگ با تأثیرگذاری منطقه‌ای و جهانی است و روسیه نیز برای گسترش روابط خود در منطقه، به همراهی ایران نیاز دارد. اگر بعضی به واسطه پیشینه تاریخی نسبت به روسیه نگاه خوش بینانه‌ای ندارند، روس‌ها نیز به دلیل گرایش بیش از حد بعضی از سیاستمداران قبلی ما به غرب و بی‌مهری با روس‌ها، ایران را هیچگاه شریک استراتژیک خود ندانسته‌اند. لذا سفر ریاست جمهوری ایران را می‌توان مقدمه‌ای بر ارتقای روابط دو کشور و اعتمادسازی برای عمق بخشی به روابط آینده تا تبدیل شدن به شرکای راهبردی دانست. روسیه در سال‌های اخیر با حمایت از مواضع بحق جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های بین‌المللی و توسعه روابط خود سعی کرده اعتماد طرف ایرانی را جلب کند و نشان دهد برای ایران در اهداف بین‌المللی و منطقه‌ای خود اهمیتی ویژه قائل است.
اگر چه نمی‌توان انکار کرد که روسیه هم، مثل همه کشورهای دیگر، در وهله اول به منافع ملی خود می‌اندیشد و طبیعتاً ما هم باید اینگونه باشیم، اما لازم است اعتمادساز عمل کنیم. واقعیت این است که ایران نیز، هدف خود را از توسعه روابط با روسیه، چین و سایر کشورهای جهان بر اساس تأمین منافع خود دنبال می‌کند. این یک امر بدیهی و حق همه کشور‌ها است که در راستای منافع ملی خود دست به تنظیم روابط در عرصه‌های بین‌المللی بزنند. ما نیز بر اساس منافع ملی شرکای خود را انتخاب می‌کنیم. روسیه امروز رو به توسعه و دارای ظرفیت‌های بزرگ بین‌المللی، اقتصادی، علم و فناوری و صنایع نظامی است و در امنیت‌سازی و توسعه روابط منطقه‌ای اثرگذار است و ما باید نگاهی مستقل و هوشمند به آن داشته باشیم تا از همه فرصت‌های موجود استفاده کنیم.
از سوی دیگر، این یک اصل مسلم در توسعه ارتباطات بین‌المللی است که هر کشوری در ابتدا باید روابط خارجی خود را با کشورهای نزدیک خود گسترش دهد و این برای ما که دارای همسایگان زیادی هستیم یک اولویت و مزیت عالی است که براحتی می‌توانیم محدودیت و انحصار کشورهای غربی را بشکنیم. در شرایط حاضر، روسیه امتیازات لازم را برای این نگاه راهبردی دارد.
به صورت خلاصه باید گفت، روسیه در حوزه تهدیدات و مخاطرات، فرصت‌های پیش‌رو و اهداف راهبردی، با ما اشتراکاتی دارد و دو کشور در کنار هم و با رعایت احترام متقابل، عدالت و حفظ منافع مشترک می‌توانند کمک مؤثری برای هم باشند. از این جهت سفر ریاست محترم جمهوری به روسیه را باید در جهت توسعه روابط راهبردی جمهوری اسلامی ایران با منطقه و جهان تعریف کرد که می‌تواند ضمن توسعه صلح و امنیت منطقه و جهان، منافع راهبردی فراوانی برای هر دو طرف در پی داشته باشد .
البته ممکن است گسترش روابط ایران و روسیه، مطلوب بعضی از افراد و کشور‌ها نباشد. این مخالفان، بعضی دشمنان و بعضی رقبای ایران هستند که قوی‌تر شدن جمهوری اسلامی ایران، آنها را خوشحال نمی‌کند، اما این رابطه قطعاً به نفع ایران است. این نگاه منتقدانی نیز در داخل کشور دارد که برای نقد‌های خود دلایلی نیز ارائه می‌دهند. اما باید گفت که قسمت عمده‌ای از این نقد‌ها و مخالفت‌ها به واسطه تحرکات سیاسی و تبلیغات گسترده کسانی است که یا در اردوگاه غرب حضور دارند و یا آنکه نگاه سنتی‌شان به روسیه هنوز تغییر نکرده است. به دوستان منتقد نیز باید گفت که ما باید روند‌های جهانی را در نظر بگیریم و تصمیمات ما باید مبتنی بر ساخت آینده‌ای بهتر برای ایران و ایرانیان، با نگاهی آینده نگرانه و هوشمند باشد.
یادداشت عامری
